Śmierć jest światłem
| Śmierć jest światłem | |
| |
| Język oryginału | polski |
| Forma | Powieść |
| I wydanie polskie | 1959 |
| Wydawca | Wydawnictwo Łódzkie |
Debiutem powieściowym Wojciecha Kajdera była książka Śmierć jest światłem (WŁ, Ł. 1959), wyróżniona na konkursie literackim tegoż wydawnictwa. Akcja utworu rozgrywa się w 1964 w pierwszych dniach III wojny światowej. Międzynarodowy korpus zwiadowczy w sile trzech czołgów, należących do zmilitaryzowanych armii NATO, traci łączność z dowództwem i nie znając aktualnych losów wojny zatrzymuje się w małym austriackim miasteczku Endesdorf. W atmosferze nieukrywanych nienawiści, wzajemnej wrogości i podejrzeń dochodzi do stopniowej eskalacji napięcia. Powieść kończy się apoka¬liptycznym wybuchem jądrowym: załoga czołgu „Glory" ginie w blasku oślepiającego światła. Streszczenie utworu tylko pobieżnie oddaje jego sens i przesłanie. Jest to w istocie książka alegoryczna, akcja powieści rozgrywa się w umownych wymiarach czasu i przestrzeni. Nie uczestniczymy w teatrze działań wojennych. Dalekie tło wydarzeń zostaje przed nami zakryte, niepokoi swą nieokreślonością. Endesdorf, „miasteczko na końcu świata", to laboratorium ludzkich namiętności wyzwolonych w obliczu zagrożenia. Właściwym tematem książki są zatem przeżycia osób znajdujących się o krok od śmierci i odmiennie na nią reagujących. Umieszczając akcję w małym górskim miasteczku przesyconym biologicznymi wartościami życia, ukazuje Kajder, w krótkim spięciu sytuacyjnym, konflikt pomiędzy najeźdźcami a broniącymi wolności osadnikami. Przesłanie jest nader przejrzyste. To, co może ocalić człowieka zmierzającego ku zagładzie, to nie tyle szacunek dla życia, ile lęk przed jego utratą. Powieść Wojciecha Kajdera, obok książek Stanisława Stanucha i Krystyny Kleczkowskiej, została uzna¬na za najciekawszy debiut prozatorski końca lat pięćdziesiątych.
