Adam Wiśniewski-Snerg

Z encyklopediafantastyki.pl
Wersja P.laudanski (dyskusja | edycje) z dnia 00:08, 10 wrz 2012
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Adam Wiśniewski-Snerg
Snerg.jpg
Data i miejsce urodzenia 1 stycznia,1937
Płock
Data i miejsce śmierci 23 sierpnia 1995
Anin
Narodowość Polska
Ważne dzieła Robot


Adam Wiśniewski-Snerg (ur. 1 stycznia 1937 w Płocku, zm. 23 sierpnia 1995) – polski pisarz science fiction. Jedna z najbardziej zagadkowych postaci literatury polskiej XX wieku. Przez długi czas, pomimo nacisku mediów, starannie ukrywał swój wizerunek, nie udzielał wywiadów ani nie podawał swoich informacji biograficznych. W swoich utworach prezentował własną, syntetyczną wizję świata, której nie uważał za daleką od rzeczywistości. Pod koniec życia zapomniany i niedoceniany, po samobójczej śmierci odkryty na nowo jako jeden z najwybitniejszych pisarzy SF. Snerg to pseudonim wymyślony przez autora ze względu na popularność zarówno nazwiska Wiśniewski, jak i imienia Adam. "Snerg" to odczytany skrót Sumy Całkowitej Energii.

Pod koniec życia Adam Wiśniewski-Snerg cierpiał na ciężką depresję, o jego ostatnich chwilach na łamach "Nowej Fantastyki" opowiadała ciotka.

Snerg był pierwowzorem Sneera – głównego bohatera powieści Janusza A. Zajdla Limes inferior. Użyczył także imienia bohaterowi debiutanckiego opowiadania Marka Huberatha "Wrócieeś Sneogg, wiedziaam...". Jego nazwisko pojawiło się ostatnio w mediach w związku z domniemanym plagiatem, jakiego mieli się dopuścić Bracia Wachowscy, twórcy filmu Matrix, którego rzeczywistość podobna jest do tej przedstawionej w opowiadaniu Snerga "Anioł przemocy".

Debiutował jako poeta na łamach czasopisma „Kameny” w 1968 roku.

Debiutem powieściopisarskim Snerga jest Robot. Jest to zarazem jego najwyżej ceniona powieść. Książka ta zwyciężyła w plebiscycie na najbardziej wartościową powieść polskiej SF w powojennym trzydziestoleciu. Snerg buduje w niej świat wokół Teorii nadistot. Jest to świat, w którym niepodzielnie rządzi Mechanizm, a ludzie są mu posłuszni, nie mając przy tym świadomości własnego zniewolenia.

W nielicznym dorobku twórczym Snerga znajdziemy także nowele i opowiadania, m.in. "Tramwajada", seria o Perrym Eksie, "Anioł przemocy", "Otępienie". Niektóre opowiadania publikowane były na łamach "Nowej Fantastyki", w tym: "Rozdwojenie", "Dzikus", "Przerwany film", "Zmowa".

Za jedno ze swoich najważniejszych dzieł Snerg uważał Jednolitą teorię czasoprzestrzeni wydaną własnym nakładem (10 tysięcy egzemplarzy) w 1990 roku. Rozprawa ta nie spotkała się z uznaniem w środowisku naukowym. Jest on także autorem kilku innych teorii obejmujących rozmaite dziedziny nauki i sztuki: Teorii nadistot, Teorii bezpieczeństwa i koncepcji decentryzmu.

W powieści Według łotra mamy do czynienia z różnymi stopniami człowieczeństwa, różnymi stopniami rzeczywistości i uczestnictwa w niej. Każdy w tej książce – manekin, statysta z drugiego planu, statysta pierwszoplanowy, aktor, reżyser – "widzi" wokół siebie coś innego. A widzi tylko to, co jest w stanie objąć własną świadomością. Manekin, patrząc na manekiny, widzi jakby ludzi i traktuje ich serio, podobnie jak siebie. Trzeba być stopień wyżej, by ocenić ułomność niższego stanu. Manekin nie postrzega dekoracji jako dekoracji, statysta nie odbiera swej sytuacji jako sztucznej i zaprogramowanej. Powieść zdobyła spory rozgłos i doczekała się kilku wydań, w tym paru zagranicznych.

Jego książki zostały przetłumaczone na język niemiecki, węgierski oraz czeski.

Pozycje wydane po śmierci Snerga (Oro, Trzecia cywilizacja) nie zyskały uznania w oczach czytelników i krytyków. W obu tych książkach można dostrzec kilka podobieństw, obydwie traktują o zapomnianej cywilizacji, której historię główny bohater ma możliwość poznawać i w pewnym sensie przeżywać dzięki znalezionym przypadkiem artefaktom. Ich akcja jest dość schematyczna i przewidywalna, zastrzeżenia budzi także pisarski warsztat autora i logiczna spójność utworów, które sprawiają wrażenie bardziej szkiców niż ukończonych dzieł.

Opowiadania o tematyce SF Snerg zamieszczał w antologiach Wehikuł wyobraźni (Wyd. Pozn., Poz. 1978); Gość z głębin (Czytelnik, W.' 1979). Jego debiutem powieściowym była powieść Robot (WL, Kr. 1973). Dwie następne książki to: Według łotra (WL, Kr. 1978); Nagi cel (Czytelnik, W. 1980).

Z leksykonu Antoniego Smuszkiewicza: Adam Wiśniewski-Snerg należał do czołowych prozaików powojennej SF, a każda książka jest znaczącym wydarzeniem literackim. Autor Robota porusza się w kręgu istotnych pytań ontologicznych, dotykając takich kwestii, jak status człowieka i jego usytuowanie w łańcuchu form ewolucyjnych, problem determinizmu, zakres wolnej woli i możliwości jej okazywania. Pytania te - zawarte w żywej, pasjonującej akcji, zwartej fabule, plastycznie zarysowanych sytuacjach - umożliwiają sporej grupie czytelników dotarcie do źródeł problematyki egzystencjalnej ukazującej tragizm ludzkiego istnienia, zmuszają do refleksji, popularyzują pytania filozoficzne dotyczące celu i sensu życia człowieka.

W powieści Robot mamy do czynienia z kontaktem z kosmitami o niemożliwych do przeniknięcia celach. Ale książka nie sprowadza się tylko do opisu kolejnej przygody kosmonautycznej, choć i tu wizja miasta wędrującego pod „szklanym kloszem" w przestrzeni kosmicznej, jest rozwiązaniem rzadkim. Przesłanie utworu dotyczy w dużej mierze rozważań socjologicznych. Bohater powieści - robot „Ber 66" - stworzony przez „Obcych" po to, aby uzyskać informacje o życiu Ziemian, buntuje się przeciw swoim kreatorom i postanawia podjąć ryzyko działania na własną rękę, stając się człowiekiem, doznając poczucia ludzkiej solidarności, miłości, wewnętrznych rozterek, odpowiedzialności za taki a nie inny kształt świata. Autor wkracza tym samym w rejon działania alegorycznego, nawiązując do znanej problematyki egzystencjalnej: sytuacji człowieka w świecie, jego zachowania wobec sił determinujących wolną wolę, ograniczających stopień swobody w podejmowaniu różnorodnych decyzji.

W „teorii Nadistot" Snerg sprowadza życie człowieka do jednego z ogniw w kosmicznym łańcuchu pokarmowym i nie dostrzega możliwości porozumienia między poszczególnymi etapami ewolucyjnymi. Co więcej, jego Robot jest także odmianą antyutopii, polemizującej z wcześniejszymi wizjami „kontaktu", ukazującej „spotkanie" jako rodzaj ogłupiającego tuczu, w którym Przybysze nie liczą się z wolą, aspiracjami i przekonaniami Ziemian (ta obserwacja odnosi się w pewnej mierze do satyrycznego spojrzenia na społeczeństwo dobrobytu).

Podobne problemy pojawiają się również w następnych książkach Adama Wiśniewskiego-Snerga. Carlos Ontena, bohater powieści Według łotra, dowiaduje się nagle, że metropolia, w której przyszło mu żyć, została zamieniona na ogromny plan zdjęciowy jakiegoś gigantycznego filmu. Mieszkańcy owego miasta zostali przeobrażeni w aktorów, bezwolne marionetki grające pierwszo- lub drugoplanowe role w przedstawieniu reżyserowanym przez nieznaną siłę. Bohater usiłuje dociec sensu tego przedstawienia, dotrzeć do jego inspiratorów, ale nie odkrywa zamiarów Reżysera, który kieruje postępowaniem aktorów w ten sposób, że ich działania brane są za objaw wolnej woli. Powieść jest gorzką refleksją uświadamiającą, że każdy nasz krok jest z góry przewidziany, a wszelka spontaniczność jest w ostatecznym rachunku złudzeniem.

W powieści Nagi cel Adam Wiśniewski-Snerg rozwija swój pomysł, ukazując taki plan wydarzeń, w którym widzowie mogą się czuć zarazem bohaterami nakreślonego scenariusza i w pewnej mierze sami kształtować przebieg wypadków. Lecz i tu - mimo pozorów samodzielności - są obiektami różnorodnych, często nieuświadamianych manipulacji.

Spis treści

Powieści

Zbiory opowiadań

Opowiadania

Inne

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony