Amazonka

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Amazonka (Bibliografia)

  Achaja

  Conan i Amazonka

  Saga o Zbóju Twardokęsku

  Szkoła bogów (cykl)

Amazonka, Charles Mills Gayley, The Classic Myths in English Literature and in Art 1893

AMAZONKI – lud wojowniczych kobiet, znany z mitologii greckiej skąd później przeszedł do legend średniowiecznych.

Chociaż pochodzenie nazwy amazonka najprawdopodobniej bierze swój początek w nieznanym indoeuropejskim słowie, to uznaje się etymologię ludową. Pozostaje ona ściśle związana z mityczną cechą tych kobiet wojowniczek, ponieważ po grecku amazonka, to amazōn, dosłownie bez piersi od przyrostka a czyli bez i słowa mazós czyli pierś.

Amazonki w mitologii greckiej i rzymskiej

Amazonki wywodziły swoje pochodzenie od boga wojny, Aresa. Miały zamieszkiwać tereny Azji Mniejszej. Według niektórych podań można było je spotkać także na Kaukazie. Przywódco nad wojowniczkami obejmowała jedna z nich, królowa. Mity wspominają tutaj szczególnie imiona trzech władczyń – Hippolitę, Antiopie oraz Pentesilę. Amazonki były związane z kultem Artemidy, którą otaczały czcią.

Jak wskazuje nazwa amazonki okaleczały się, pozbawiając prawej piersi. W zależności od źródła jest ona wypalana bądź wycinana. Takie okaleczenie miało pomóc amazonkom podczas strzelania z łuku, czyniąc je łatwiejszym.

Słynące z okrucieństwa i waleczności, amazonki żyły bez mężczyzn. Wiązały się z nimi tylko raz na jakiś czas, wyłącznie po to, żeby ród nie wyginął. Mity wskazują tutaj na mężczyzn, zamieszkujących okoliczne kraje. Jednym z obyczajów amazonek było pozbywanie się niemowląt płci męskiej. Miały je bądź to zabijać zaraz po urodzeniu, bądź czynić z nich swoich niewolników a czasem zdarzało im się zwrócić dziecko ojcu. Dziewczynki wychowywały według swojej tradycji, na wojowniczki. Zasłynęły jako doskonałe łuczniczki, ale potrafiły także walczyć mieczem i toporem oraz ciskać włócznią. W walce używały również tarcz w kształcie półksiężyca. Amazonki toczyły bitwy między innymi z herosami. Z tymi ostatnimi zawsze przegrywały. Do grona bohaterów, którzy pokonali te wojownicze kobiety, należeli Herakles, Tezeusz, Bellerofont, Achilles oraz Dionizos.

Wątki trzech królowych związane są z trzema herosami. Hippolitę los związał z Heraklesem, który miał w ramach jednej ze swoich prac zdobyć jej pas. Królowa chciała oddać go herosowi bez walki, ale nie obyło się bez interwencji Hery. Bogini, przybrawszy postać amazonki, rozgłosiła, że Herakles chce porwać Hippolitę. Wieść ta porwała amazonki do boju. Herakles z kolei zbrojną odpowiedź potraktował jako zdradę i zabił Hippolitę. Kolejną królową amazonek, Antiope, uprowadzić miał Tezeusz aż do Aten. Ściągnął tym na siebie gniew wojowniczek, które zaatakowały miasto, po długiej walce ponosząc jednak klęskę. Wreszcie królowa Pentesila zginęła z rąk Achillesa, kiedy po śmierci Hektora wraz ze swoim ludem wsparła króla Priama podczas wojny trojańskiej. Heros miał zachwycić się urodą zmarłej amazonki. One same po śmierci królowej wycofały się z bitwy.

Amazonki w średniowiecznych legendach

Legendy średniowieczne siedzibę amazonek lokują w krajach słowiańskich, leżących nad Bałtykiem. Legendy czeskie podają miejsce Devín na Morawach, czyli Gród Dziewic oraz imię ich przywódczyni, Wlasty. Czeskie amazonki z Grodu Dziewic żyły jako kobiety niezależne od mężczyzn i walczyły o władzę. Podobnie jak ich greckie poprzedniczki amazonki ze średniowiecznych legend słynęły z okrucieństwa i waleczności. Obywały się bez mężczyzn, od czasu do czasu wchodząc tylko z nimi w stosunku, by narodzone dziewczynki wychować na wojowniczki a chłopców bezlitośnie zabić.

Literatura

1. Jöel Schmidt, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
2. P. Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Warszawa 2009.
3. R. Graves, Mity greckie, Warszawa 1992.
4. L. Stankiewicz, Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Warszawa 2008.
5. A. M. Kempiński, Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
6. W. Kopaliński, Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego [CD-ROM].
7. J. Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.
8. Mały słownik kultury dawnych Słowian, pod red. L. Leciejewicza, Warszawa 1998.
9. A. M. Kempiński, Ilustrowany leksykon mitologii wikingów, Poznań 2003.
10. Encyclopedia Britannica, dostępne [on-line] http://www.britannica.com/.
11. Online Etymology Dictionary, dostępne [on-line] http://www.etymonline.com/index.php.
12. Oxford Dictionaries, dostępne [on-line] http://oxforddictionaries.com/.
13. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
14. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.

(aut. Izabela Ozga)