Czesław Chruszczewski
Czesław Leszek Chruszczewski | |
Data i miejsce urodzenia | 8 maja,1922 Łódź |
Data i miejsce śmierci | 12 lutego 1982 Poznań |
Narodowość | Polska |
Ważne dzieła | Fenomen kosmosu |
Czesław Leszek Chruszczewski ur. 8 maja 1922 w Łodzi. Syn dziennikarza Stanisława Kempnera-Chruszczewskiego. Podczas okupacji działał w organizacji konspiracyjnej. Uczestnik powstania warszawskiego. Po wojnie mieszkał w Kaliszu, później w Poznaniu. Pracował jako dziennikarz w „Expressie Poznańskim", a od 1958 w rozgłośni PR. W latach 1975-1981 pełnił funkcję prezesa Poznańskiego Oddziału ZLP. Zmarł 12 lutego 1982.
Debiutował w roku 1958, Napisał kilkadziesiąt słuchowisk, scenariuszy filmowych i telewizyjnych. Autor kilkunastu tomów opowiadań i powieści o tematyce fantastycznej: Bardzo dziwny świat (1960); Magiczne schody (1965); Pacyfik-Niebo (1967); Bitwa pod Pharsalos (1969); Różne odcienie bieli (1970); Rok 10 000 (1973); Dookoła tyle cudów (1973); Fenomen Kosmosu (1975); Potrójny czas galaktyki (1976); Powtórne stworzenie świata (1979); Gdy Niebo spadło na Ziemię (1978); Miasto nie z tej planety (1981). Wszystkie utwory ukazały się w Poznaniu nakładem Wydawnictwa Poznańskiego.
Czesław Chruszczewski był również redaktorem dwóch antologii: Ludzie i gwiazdy (wybór opowiadań SF pisarzy krajów demokracji ludowej, współautor J. Kaczmarek, Wyd. Pozn. 1976); Gwiazdy Galaktyki antologia opowiadań fantastycznonaukowych pisarzy węgierskich, współautor P. Kuczka, Wyd. Pozn. 1981).
Powieść Czesława Chruszczewskiego Fenomen Kosmosu została przełożona na węgierski (1977); tom opowiadań Różne odcienie bieli na niemiecki (1976). Czesław Chruszczewski był aktywnym działaczem międzynarodowego ruchu pisarzy SF; dzięki jego inicjatywie Poznań stał się jednym z ośrodków tej literatury (w latach 1973-1976 odbywały się tu międzynarodowe spotkania twórców SF). Autor Roku 10 000 był członkiem Prezydium Europejskiego Komitetu SF. Za twórczość literacką i działalność organizatorską uzyskał wiele nagród i wyróżnień. W 1972, na I Kongresie Europejskim, SF, zorganizowanym przez Weneckie Centro Culturi SF, otrzymał nagrodę specjalną „Europa SF-Special-Eurocon I-Trieste 1972", a w 1973, podczas Międzynarodowego Spotkania Pisarzy SF w Poznaniu-Nagrodę Główną za książkę Rok 10 000. II Kongres Europejski SF w Grenoble (1974) wyróżnił go nagrodą za całokształt twórczej i aktywnej działalności w dziedzinie SF, a w 1976 nagrodę specjalną przyznał mu III Kongres Europejski SF w Poznaniu. W 1960 za słuchowisko Fotel na autostradzie Czesław Chruszczewski otrzymał nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, a w 1973 za opowiadanie Bank uczuć - nagrodę Festiwalu Artystycznego „Wiosna Opolska 73". W 1966 nagrodzony został za działalność w dziedzinie słuchowisk radiowych, a w 1977 w 25-lecie pracy pisarskiej za całokształt twórczości literackiej.
Twórczość Czesława Chruszczewskiego mimo jej oficjalnej nobilitacji, wzbudzała zawsze w komentarzach i opiniach krytyków wiele polemik, sporów i kontrowersji. Chruszczewski nie opisuje konfliktów między człowiekiem i maszyną, nie próbuje przewidzieć konsekwencji rozwoju techniki i cywilizacji. Opowieści autora Roku 10 000, usytuowane na marginesie literatury science fiction, graniczą raczej z konwencją baśni, przypowieści, są nader często odmianą XX-wiecznej powiastki filozoficznej, transpozycją wątków dydaktycznych: adresowane do zwolenników literatury refleksyjnej, wychowawczej, ilustrują tezy światopoglądowe i etyczne. Tym też należy tłumaczyć ich pozorne niekonsekwencje motywacyjne, uproszczony rysunek bohatera, schematyzm epizodycznej fabuły (opartej najczęściej na motywie m podróży kosmicznej i kontaktu z kosmitami). Akcja wielu utworów stanowi pretekst do wypowiadania treści filozoficznych i moralnych.
Mentorstwo Chruszczewskiego wywodzi się z kręgu oświeceniowego racjonalizmu, jest czasami gorzkie i krytyczne, ale nie jątrzące - raczej pobłażliwe i wybaczające, pozbawione odcieni katastroficznych, zakładające, że mieszkańcy Błękitnej Planety sami poradzą sobie z trapiącymi ich problemami. W ulubionym temacie autora, kontakcie z obcą cywilizacją, nasze wady, ograniczenia, namiętności (poczytywane najczęściej za wstydliwy rozdział Judzkiej biografii) stają się formą identyfikacji człowieka, pozwalają odnaleźć wartość naszej egzystencji w różnorodności możliwych bytów. To z lekka ironiczne przesłanie jest wiodącym motywem twórczości Chruszczewskiego; kontakt z Innym Rozumem nie polega na rozwiązywaniu zagadek logicznych, lecz egzystencjalnych - jest pretekstem do obserwacji zachowania wysłanników dalekiego zwiadu. Sprawą otwartą pozostaje wartościowanie dorobku pisarza. Powiastka filozoficzna była gatunkiem o wyraźnym nacechowaniu historycznym, stąd też próby zaadaptowania tej formy do współczesnych warunków kulturowych są już odczuwane jako wyraźna stylizacja literacka.
Spis treści |
Powieści
- Fenomen Kosmosu (1975)
- Gdy niebo spadło na ziemię (1978)
- Powtórne stworzenie świata (1979)
Zbiory opowiadań
- Bardzo dziwny świat (Czesław Chruszczewski) (1960)
- Magiczne schody (1965)
- Pacyfik-Niebo (1967) słuchowiska radiowe
- Bitwa pod Pharsalos (1969)
- Różne odcienie bieli (1970)
- Rok 10 000 (1973)
- Dookoła tyle cudów (1973)
- Potrójny czas galaktyki (1976)
- Miasto nie z tej planety (1981)
Opowiadania
- Adwokat diabła
- Amarantowe jezioro OAH
- Bajkowy dom
- Bardzo dziwny świat
- Bezgrzeszny grzesznik
- Bezludna wyspa
- Bitwa pod Pharsalos
- Błędny rycerz
- Bonaparte wśród olbrzymów
- Burza nad miastem
- Był sobie król
- Byłem bardzo niedyskretny Problemy 03 (396) 1979
- Chłop żywemu nie przepuści
- Chwilowa nieobecność muzyki
- Cudem ocaleni
- Czerwony kapturek
- Człowiek w sześcianie
- Dawid i Goliat
- Diamentowa ściana
- Dobre kwiaty
- Dominik Anioł
- Dom mimo wszystko
- Dom przy ulicy Polarnej
- Dookoła tyle cudów
- Drzewa zawsze wracają do korzeni
- Drzewo Nie-Drzewo
- Dwa dni przed powitaniem
- Dwaj panowie Fudziwara
- Eksperyment
- Fantastyczny świat
- Fenomenalny słuch
- Fotel na autostradzie
- Gadające krzesła
- Głosy Ziemi
- Groty folsomskie
- Horyzont zdarzeń czyli kolaps grawitacyjny
- Impuls kosmiczny Problemy 03 (396) 1979
- Jasna smuga
- Jestem? ... Jesteś
- Kataklizm Problemy 03 (396) 1979
- Kontakt
- Kryształowa kula
- Książka
- Kto był pierwszy
- Lalanda
- Latający dywan
- Magiczne schody
- Manneken Pis
- Miasto
- Miasto nie z tej planety
- Miasto, które będzie
- Miasto, które jest
- Most
- Na strzępy! Na strzępy!
- Napoleon i Karolina
- Nefertari
- Nic nowego pod słońcem
- Nie chciałbym niczego sugerować
- Nie deptać trawników
- Nie trać odwagi
- Niedziela
- Oczy
- Odwiedziny
- Oni wyszli z morza
- Pacyfik - Niebo
- Pan Yove
- Paradoksalny Chronos
- Parking Problemy 03 (396) 1979
- Patrol trzech
- Po tamtej stronie
- Podobni do aniołów
- Pomarańczowe dziesięć minut
- Potrójny czas Galaktyki
- Powrót Holmezjusza
- Psychoanaliza czyli kłopoty kosmiczne
- Rewanż
- Rewelacyjne odkrycie
- Rok 10000
- Romans kosmiczny
- Rozprawa przy drzwiach niedomkniętych
- Różne odcienie bieli
- Samarytanin
- Scala dei giganti Problemy 04 (421) 1981
- Skrzydlata gitara
- Stoczterdziestadruga
- Strażacka drabina
- Symfonia z kotłami
- Tajemnica rusznikarza
- Teoria gier
- Trzecia prawda
- Trzy miasta
- Tygrys z Hiponcjum
- W kilkadziesiąt lat później
- Wada duszy
- Wyspa szczęśliwych
- Za scianą cisza
- Zdumiewające odkrycie
- Zegarmistrz
- Zielone włosy
- Zupełnie nieznana planeta
- Zwierciadło przyszłości
- Zwierciadło trzech czasów
- Żyje się tylko raz
Wybrane artykuły
- Dlaczego Kongres Science Fiction? Nurt 08 (136) 1976
- Wartości humanistyczne literatury fantastyczno-naukowej Nurt 04 (168) 1979
Redaktor antologii
- Ludzie i gwiazdy - antologia sf z krajów komunistycznych (1976)
- Gwiazdy Galaktyki - antologia sf pisarzy węgierskich (1981)