Edward Krüger

Edmund Krüger
Data i miejsce urodzenia	listopad,1881 Warszawa
Data i miejsce śmierci	11 lipca 1935 Warszawa
Narodowość	Polska

Edmund Krüger ur. w listopadzie 1881 w Warszawie. Pra¬cował jako pomocnik drukarski. Mając 17 lat debiutował w „Blusz¬czu" nowelami i opowiadaniami. W latach 1904-1905 współpracował z „Kurierem Porannym" i „Przyjacielem Dzieci", później był urzęd¬nikiem. W okresie 1922-1935 pracpwał W Wydziale Prasowym Komi¬sariatu Rządu dla m. st. Warszawy. Autor kilkudziesięciu powieści historycznych (m.in. Przygody młodego ułana, 1911; Przez krwawe boje, 1911; W wąwozach Somosierry, 1912; Odnowiciel, 1915) oraz powieści współczesnych o tematyce wojennej (W odmęcie wojny, 1915; Dla ciebie Polsko, 1922). Pisał pod pseudonimami E. Jezierski i J. Kruk. Zmarł 11 lipca 1935 w Warszawie. W dwudziestoleciu międzywojennym należał do najpoczytniejszych autorów książek dla młodzieży, zwłaszcza o tematyce fantastycz¬nonaukowej: Władca przestworzy (M. Arct, W. 1912, dodatek do „Nowego Świata"); Zwycięzcy bieguna (M. Arct, W. 1912); Cuda wyspy tajemniczej (M. Arct, W. 1913); Wyspa elektryczna (E. Wende, W. 1923); Ludzie elektryczni (Wyd. „Świat", W. 1912). Jego powieści nawiązywały, do popularnonaukowej prozy Juliusza Verne'a,-» Wła¬dysława Umińskiego, ś Erazma Majewskiego. Opowiadały o losach niezwykłych wynalazków i perypetiach uczonych, którzy zaprojek¬towali owe wynalazki - świadectwa panowania człowieka nad światem i nieokiełznanym żywiołem przyrody. Specyfiką fantastycznych utwo¬rów Krugera jest ich typowo polski charakter dostrzegalny zarówno w kreacjach bohaterów, jak i w realiach historycznych. Genialni wynalazcy kierują się idealnym, nieco rycerskim, romantycznym kodeksem honorowym, poświęcając życie w obronie swego narodu. Wychowawcze założenia powieści Krugera nie 'sprowadzają się do uniwersalnych, popularyzacyjnych opisów przyrody, osiągnięć wiedzy i techniki-ukazują emocje bohaterów działających w określonych warunkach społeczno-politycznych. „Cudowny wynalazek" jest sym¬bolem potężnej siły, efektem wiedzy i pomysłowości inżyniera wal¬czącego o niepodległość Polski, dźwigającego kraj z ruiny i zgliszcz wojennych. Postać inżyniera pełni istotne funkcje dydaktyczne: staje się wzorem bohatera przyszłości, ideałem dla młodego pokolenia. Edmund Kruger jest także autorem kilku-* antyutopii przyszłoś¬ciowych, w których polemizuje z ówczesnymi programami społecz¬no-politycznymi przedstawiając udramatyzowaną, tendencyjnie prze¬jaskrawioną wizję rewolucji proletariackiej. Polemiką z powieścią Brunona Jasieńskiego Palę Paryż jest powieść Palę Moskwę (S. Cukrowski, 1930), atakująca w niewybredny sposób założenia rodzą¬cego się ustroju. Podobny temat poruszają antyutopie A gdy komu¬nizm zapanuje. Powieść przyszłości (S. Cukrowski, W. 1927) oraz Wyspa Lenina (S. Cukrowski. W. 1931), podejmujące opis politycz¬nych uwarunkowań systemu, walk frakcyjnych i psychiki zaangażowa¬nych w nieludzi. W dwóch kolejnych książkach: Andrzej Żarycz. Powieść-niestety fantazja (S. Cukrowski, W. 1930) oraz Precz z kry¬zysem. Powieść-niestety utopia (S. Cukrowski, W. 1934) podważa Kruger istotę gospodarczych, politycznych i ekonomicznych posunięć sanacji, proponując reformę ustroju II Rzeczpospolitej opartą na przesłankach systemu spółdzielczego. Utopie Edmunda Krugera sta¬nowią-niezwykle rzadką w warunkach polskich - odmianę traktatu zalecającego metodę stopniowego postępu społecznego i są wyrazem nie spełnionych marzeń autora, który zdawał sobie sprawę z niereal¬ności swoich zamierzeń (zob. podtytuły ostatnich powieści). Rec: [bezim.], „Książka" 1922 nr $, 6, 7: S. Studnicka, „Kur. Lit." 1913 nr 285.