Eros

Z encyklopediafantastyki.pl
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
fiction

EROS — w mitologii greckiej bóstwo, będące praprzyczyną wszechświata, później bóg miłości, którego odpowiednikiem w mitologii rzymskiej był Amor.

Rodowód

W kosmologii Eros wyłonił się na świat z Chaosu. Należał więc wraz z Gają do najstarszego pokolenia bogów.

W późniejszej mitologii uważano go za syna Afrodyty i Aresa bądź Hermesa, a w mniej popularnych wersjach Zefira oraz Irydy. Bywało, że za jego ojca uchodził sam Zeus. Za matkę przydawano mu Ejlejtyę. Późniejsza mitologia często rozdzielała jedną postać Erosa na wiele. Mity przypisują bóstwu brata Anterosa. Żoną Erosa była Psyche. W tej ostatniej historii Eros występuję pod rzymskim mianem Amora.

W nawiązującej do pierwotnych wyobrażeń mitologii orfickiej Eros wykluł się z jaja, które zrodziła w jaskini Nyks pod postacią ptaka. Miało to miejsce na początku świata. W filozofii platońskiej Eros był synem Porosa czyli Zasobności oraz Penii, czyli Biedy.

Imię

Eros jako praprzyczyna wszechświata nosił także imię Fanes.

Wygląd

Późniejsza mitologia grecka ukształtowała postać młodego chłopca, czy wreszcie dziecka. W zależności od wersji Eros bywał uskrzydlony bądź nie. Miał złote włosy, w ręce dzierżył łuk, przez plecy przerzucił kołczan ze strzałami. Niekiedy zamiast łuku posługiwał się pochodnią. W mitologii orfickiej Eros była to uskrzydlona, androgyniczna istota.

Charakterystyka

Eros jako praprzyczyna wszechświata miał dać początek wszystkiemu, co żyje, sprawiając, że łączyło się ze sobą. W mitologii orfickiej on to, po wykluciu z jaja, jedną jego połówkę umieszcza na niebie jako Uranosa a drugą, Gaję, u podstawy świata. To z woli Erosa Uranos oraz Gaja łączą się.

W późniejszej mitologii Eros uchodzi za psotne dziecko, wzbudzając jednak strach nawet we własnej matce. Jego strzały bądź pochodnia sprowadzają bowiem na śmiertelników i bogów niepohamowaną namiętność — miłość. Przed Erosem nie umknie ani własna matka, Afrodyta, ani Apollo ani nawet ojciec bogów, Zeus. Często wyobrażano sobie tego w gruncie rzeczy najstarszego z bogów, zgodnie z wiekiem jaki przypisały mu późniejsze mity, a więc w sytuacjach dziecięcych. Ukarała go na przykład za swawolę matka, Afrodyta, zabierając mu kołczan i strzały. Eros często zrywał róże. Z innymi boskimi dziećmi często grywał w orzechy.

Z Erosem wiąże się historia miłosna. Otóż sam bóg miłości, tutaj pod imieniem Amora, pokochał Psyche. Historię tą upamiętnił w swoich Metamorfozach Apulejusz. Tam, gdzie Psyche ścigana gniewem Afrodyty, zazdrosnej o uwielbienie jakim dziewczynę darzyli ludzie, za radą wyroczni, zostaje porzucona przez rodziców na skale, jako ofiara dla potwora, to Eros na rozkaz matki miał spowodować jej miłość do potwora. Jednak sam zakochał się w dziewczynie. Wiatr przeniósł śpiącą Psyche do jego pięknego pałacu, który ujrzała przed sobą po przebudzeniu. Eros nocami odwiedzał Psyche, ale zakazał jej oglądania swojego oblicza. Psyche załamała zakaz, pod wpływem słów zazdrosnych sióstr, które wmówiły jej, że na pewno dzieli łoże z potworem. Ujrzany w blasku lampki oliwnej Eros ukazał się oczom Psyche. Kiedy kropla oleju spadła na jego ciało przebudził się jednak i zniknął. Od tej pory Psyche błąkała się, ściągana gniewem Afrodyty. Wówczas Eros, dowiedziawszy się o tym, że wypełniając jeden z rozkazów Psyche otworzyła szkatułkę od Persefony i zasnęła, przybył i przebudził śpiącą ukłuciem strzały. Z woli Zeusa i po tym jak zmiękło serce Afrodyty, Psyche i Eros zostali sobie poślubieni, a Psyche stała się nieśmiertelna.

Kult

Eros odbierał kult w Tespiach. Oddawano tam cześć jego wyobrażeniu, którym była bryła kamienna.

Literatura

  • Graves R., Mity greckie, Kraków 2009.*Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
  • Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
  • Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
  • Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
  • Kerényi, K., Mitologia greków, Warszawa 2002.
  • Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2011.

(aut. Izabela Ozga)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony