Fabuła

Z encyklopediafantastyki.pl
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
pojęcie


FABUŁA - układ powiązanych ze sobą zdarzeń w świecie przedstawionym utworu, ukazujący koleje życia bohaterów danego dzieła.

Fabuła może być jednowątkowa, np. w noweli, lub wielowątkowa, np. w powieści. Związki pomiędzy zdarzeniami mogą być ścisłe (np. przyczynowo-skutkowe) lub luźne, tworzące fabułę epizodyczną, gdzie zdarzenia charakteryzują się dużą samodzielnością. Fantastyka naukowi od samego początku swego istnienia sytuuje się w obrębie prozy fabularnej, tzn. że dominantą kompozycyjną w utworach science fiction jest - podobnie jak w większości utworów epickich - właśnie fabuła. Preferowanie przez tę odmianę fantastyki pewnych tematów i eksponowanie specyficznych problemów wpłynęło na upowszechnienie paru charakterystycznych układów zdarzeń, które aczkolwiek chętnie przez fantastykę naukową wykorzystywane, nie są bynajmniej jej wyłączną własnością i spotkać je można także w innych utworach narracyjnych.

Dokładniejsze badania nad fabułą utworów fantastycznonaukowych pozwalają wyodrębnić kilka modeli fabularnych, zaznaczających się szczególnie wyraźnie w popularnej odmianie science fiction, np. model opowieści o "cudownym wynalazku", o wyprawie badawczej, o sytuacji konfliktowej i inne. Powielanie schematów fabularnych prowadzi nieuchronnie do ich zużycia (ustereotypizowania) i rodzi naturalną w takich wypadkach dążność do poszukiwania innych rozwiązań w tym zakresie, do odkrywania nowych (przynajmniej na gruncie literatury fantastycznej) układów fabularnych. Poszukiwania te idą w zasadzie w dwóch kierunkach. Jeden prowadzi w stronę komplikacji wątków i wykorzystania awangardowych wzorów prozy realistycznej, drugi natomiast zmierza ku formom paraliterackim, publicystycznym lub naukowym, jak esej, recenzja czy felieton.

Wyrazem tej ostatniej tendencji jest w twórczości Lema początkowo zdominowanie zdarzeń fabularnych przez partie dyskursywne w Głosie Pana, co sprawia, że powieść bardziej przypomina sfabularyzowany esej niż tradycyjną beletrystykę. Później kierunek ten zaowocuje utworami afabularnymi, jak Doskonała próżnia (zbiór fikcyjnych recenzji) i Wielkość urojona (zbiór fikcyjnych wstępów).

(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony