Gagat
LEKSYKON FANTASTYKI | |
fiction |
GAGAT — kamień znany także z historii wierzeń.
Nazwa
Gagat nazywano także czarnym bursztynem. Zgodnie z wierzeniami starożytnych gagat wziął swoją nazwę od rzeki Gagas w Lykii bądź okolicy o tej samej nazwie, bądź też od jednego i drugiego.Wygląd
Czarny kolor kamienia powiązał go w wyobrażeniach ze śmiercią, a konkretniej z żałobą. Z tym także wiąże się jego moc odpędzania złego.
Charakterystyka
Gagat używany był ze względu na swój zapach. Znaczenie miał także sproszkowany bądź palony.
W starożytności wierzono, że palony gagat poprzez swój zapach umożliwia wykrycie epilepsji. Użyty w obecności cierpiącego na tą dolegliwość, miał wywoływać jej atak, podczas gdy na zdrowe osoby sposób ów nie działał. W tym charakterze był skuteczny także na dolegliwości kobiece, ponieważ wierzono, że powoduje krwawienie. Używano go również na brzuch i żołądek. Wreszcie, zgodnie z wierzeniami, zapach palonego gagatu odstraszał węże. Gagat wykorzystywano do stwierdzenia dziewictwa. Woda w której wcześniej spoczywał ten kamień, zmieszana ze sproszkowanym gagatem była podawana poddanej testowi kobiecie do picia. Uważano, że jeżeli eliksir taki spożyje dziewica, nic się nie stanie. W przeciwnym wypadku, miała od razu wydalać spożytą substancję.
Starożytną proweniencję ma również wykorzystanie gagatu do wyrobu amuletów. Podobnie jak w starożytności wykorzystywano gagat do wyrobu amuletów, tak w czasach chrześcijańskich wyrabiano z niego krzyże, które również pełniły funkcję apotropaiczną. Sam gagat odstraszał siły nieczyste, demony i złe duchy.
W czasach nowożytnych używano gagatu do wyrobu biżuterii żałobnej. Modę na gagat, nie tylko w charakterze funeralnym, rozpowszechniła w Anglii królowa Wiktoria po śmierci księcia Alberta.
Literatura
- Ryś A., Orfeusza Kerygmata o Kamieniach Sokratesa i Dionizjusza o Kamieniach, Poznań 2012.
- Świerzowska A., Bursztyn, koral, gagat. Symbolika religijna i magiczna, Kraków 2003.
- Kobielus S., Lapidarium christianum, Kraków 2012.
- Nozedar A., The illustrated signs & symbols sourcebook. An A to Z compendium of over 1000 designs, New York 2010.
- Scott C., Encyclopedia of Crystal, Gem & Metal Magic, St. Paul 1996.
- Letkiewicz E., Wiara w magiczną moc klejnotów w Polsce w czasach renesansu i baroku, [w:] „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, 2003, t.1, str. 69-82.
- Leksykon symboli, Warszawa 1991.
(aut. Izabela Ozga)