Gargulec

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Gargulec (Bibliografia)

  Świat Dysku

William Dwight Whitney, The Century Dictionary An Encyclopedic Lexicon of the English Language, New York 1911

GARGULCE – dekoracyjne, wystające zwieńczenie rynny dachowej, służące do odprowadzenia wody poza zasięg muru i strzegące przed złem mieszkańców miasta.

Funkcja gargulca powiązała jego nazwę z gardłem. Angielski termin na określenie tej kamiennej istoty, to gargoyle, które bierze się ze starofrancuskiego słowa gargouille, oznaczającego gardziel, co z kolei prowadzi do greckiego słowa gargarizein, oznaczającego nic innego jak odgłos powstały przy płukaniu gardła. Z podobnych powodów gargulec bywa nazywany także rzygaczem czy plwaczem.

Pierwsze gargulce pojawiły się w starożytnym Egipcie i Grecji. W średniowieczu gargulce rozprzestrzeniły się z Francji na całą Europę jako stały element architektury, goszcząc nie tylko w katedralnych zwieńczeniach rynien.

O ile greckie gargulce miały pyski lwów, od czasów średniowiecza przybierały różne kształty, przez ludzkie po hybrydy tych dwóch. Zdarzało się, że oblicza zapożyczały od realnie istniejących osób. Gotyk nadał im formy groteskowe i fantazyjnie, nierzadko tym w formie zwierzęcej wydłużając pyski i szyje, dodając skrzydła, rogi i pazurzaste łapy.

Przybierające kształt lwów greckie gargulce strzegły przed złem. Średniowiecze miało przywrócić im tą funkcję. Gargulcom pomagał tutaj po pierwsze szkaradny wygląd, który, zgodnie z ówczesnym przekonaniem miał odstraszać demony, uciekające na widok własnego wizerunku. Gargulce mogły jednak również ostrzec człowieka.

Istnieje legenda, tłumacząca pojawienie się gargulców we Francji. Wydarzenie o którym opowiada miało mieć miejsce w siódmym wieku w średniowiecznym mieście Rouen, leżącym nad Sekwaną. Według tej opowieści gargulec był wodnym potworem, który powodował straszne spustoszenie zarówno w statkach jak i ludziach a także samym mieście, które na skutek obecności bestii miało być nieustannie zalewane. Ofiary składane przez mieszkańców gargulcowi nie wystarczały. Wybawicielem okazał się ksiądz Roman, późniejszy święty. Złożył on obietnicę, że jeżeli miasto wybuduje dla niego kościół wybawi ludzi od gargulca. Tak też się stało. Na pamiątkę tego wydarzenia gargulce stać się miały elementem architektury.

Literatura

1. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
2. G.M. Eberhart, Mysterious Creatures. A Guide to Cryptozoology, Santa Barbara 2002.
3. Encyclopedia Mythica, dostępne[on-line] http://www.pantheon.org/.
4. Encyclopedia Britannica, dostępne [on-line] http://www.britannica.com/.
5. Online Etymology Dictionary, dostępne [on-line] http://www.etymonline.com/index.php.
6. Oxford Dictionaries, dostępne [on-line] http://oxforddictionaries.com/.

(aut. Izabela Ozga)