Granatowiec

Z encyklopediafantastyki.pl
Wersja I.ozga (dyskusja | edycje) z dnia 18:52, 22 paź 2016
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
fiction
Mathioli P. O., Herbář neboli bylinář, 1562.
GRANATOWIEC — w wierzeniach roślina symboliczna.

Nazwa

Jego łacińska nazwa brzmi punica granatum.

Rodowód

W mitologii greckiej granat wyrósł z krwi. Przede wszystkim boga Dionizosa, rozszarpanego przez tytanów. Inna wersja jednak wymienia Side, dziewczynę, która uciekając przez natarczywością ścigającego ją ojca, popełniła samobójstwo na grobie matki. Inna jeszcze wersja łączy granat z wykastrowanym Agdistisem.

Miejsce

Granatowiec rósł w miejscu męki Tantala w Tartarze, lecz ów nie mógł spożyć jego owoców, skazany na wieczne męki.

Charakterystyka

W mitologii greckiej i rzymskiej granat wiąże się z symboliką płodności z jednej strony, a więc pełni życia, a z drugiej ze śmiercią.

Jako symbol płodności był granat atrybutem bogini Hery w Grecji, a w Rzymie Jonony. Hera przedstawiana była z owocem granatu w dłoni. Wieniec z liści granatu nosiła na głowie kapłanka bogini Junony, Flaminica Dialis w dniu uroczystości na cześć bogini. Zarówno Hera jak i rzymska Junona patronowały małżeństwo, a pod ich opiekę oddawały się mężatki. W związku z tym w Grecji i Rzymie granaty wiązały się z obrzędami zaślubin. W Grecji dawno je pannom młodym do zjedzenia, Rzymianki wychodzące za mąż wkładały wieńce z drzewa granatu na głowy. Liczne pestki granatu symbolizowały obfitość, wielką liczbę potomstwa. Jego czerwony miąższ był symbolem miłości. Jako taki granat był przypisywany także Afrodycie.

Jako symbol śmierci, ale także następującego po tej śmierci odrodzenia, granat pojawia się w mitach opowiadających o jego powstaniu. Dionizos, z którego krwi granat miał wyrosnąć, był bogiem związanym z roślinnością, wegetacją, odrodzeniem, bogiem umierającym i powracającym do życia. Wreszcie pojawia się granat w micie o Persefonie. To jego owoc, podany bogini przez Hadesa zatrzymuje ją w krainie umarłych. Ma tam przebywać przez tyle miesięcy w roku, ile spożyła pestek granatu. Jednak uprowadzona do podziemia Persefona, choć zostaje tam zatrzymana właśnie za sprawą spożycia granatu, na wiosnę powraca do świata żywych. Jabłko granatu staje się także jej atrybutem. Granat, jako związany z historią Persefony był symbolem, który pojawiał się na misteriach eleuzyjskich. W Rzymie gliniane figurki przedstawiające owoc granatu składano ze zmarłymi w grobach i przedstawiano na scenach uczt pogrzebowych. Uchodziły za symbol zmartwychwstania.

Jabłko granatu pojawia się także w innych mitologiach niosąc podobne znaczenia. Było atrybutem fenickiej Tanit, bogini między innymi płodności. Fenicjanie wiązali granat ze słońcem, symbolizował życie, potęgę oraz odnowę. Nosił takie samo miano jak bóg słońca — rimon. Frygijski Attis miał narodzić się w sposób cudowny — z owocu granatu, który jego matka, Nana, położyła sobie na łonie. Podobnie jak w świecie grecko-rzymskim, tak i w Chinach granat symbolizował płodność, wielość jego nasion zapowiadała liczne potomstwo.

W mitologii chrześcijańskiej granat ma wielorakie, pozytywne znaczenia. Wiązany jest z Matką Boską, ponieważ jego ziarna są tak liczne jak jej przymioty. Z powodu wielkości ziaren zamkniętych w jednej skorupie staje się symbolem wielości w jedności, królestwa bożego, w którym jednoczy się wszystko. Jako owoc okrągły jest symbolem doskonałości. Jego słodkie wnętrze, sok skryty pod twardą skorupą symbolizowało, według św. Ambrożego, doskonałego chrześcijanina, w szczególności kapłana. Czerwony sok granatu wskazywał na krew męczenników. Ponadto, podobnie jak w starożytności, był symbolem zmartwychwstania. Stał się także symbolem zakonu bonifratrów. Według niektórych interpretacji to jabłko granatu było owocem, który zerwała Ewa z drzewa poznania dobra i zła. W mitologii judaistycznej symbolizował wierność zasadom Tory.

W Indiach sok z granatu był remedium na bezpłodność.

Literatura

  • Manfred L., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, Warszawa 2011.
  • Kaczor I., Kult drzew w tradycji mitologicznej i religijnej starożytnych Greków i Rzymian, [w:] „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr. 3, Łódź 2001.
  • Macioti M. I., Mity i magie ziół, Kraków 2006.
  • Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
  • Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
  • Eberhard W., Symbole chińskie. Słownik, Kraków 1996.
  • Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
  • Leksykon symboli, pod red. Jarosiński R., Warszawa 1991.
  • Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 2006.
  • Cirlot J. E., Słownik symboli, Kraków 2007.
  • Graves R., Mity greckie, Kraków 2009.
  • Kubiak Z., Mitologia grecka, Warszawa 1997.

(aut. Izabela Ozga)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony