Kazimierz Andrzej Czyżowski
Kazimierz Andrzej Czyżowski | |
Data i miejsce urodzenia | 28 luty,1894 Niżnów |
Data i miejsce śmierci | 20 luty 1977 Warszawa |
Narodowość | Polska |
Ważne dzieła | powieści lotniczo-fantastyczne |
Kazimierz Andrzej Czyżowski ur. 28 lutego 1894 w Niżniowie nad Dniestrem w rodzinie inteligenckiej. Studiował na Wydziale Filozoficznym UJ. W latach 1914-1921 służył w Legionach Polskich, Polskiej Organizacji Wojskowej oraz Wojsku Polskim. W latach 1935-1938 był redaktorem tygodnika „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza", nawiązał współpracę z pismami „Spólnota" i „Społem". Po wybuchu wojny pozostał w stolicy, podejmując walkę podziemną z okupantem. Aresztowany w lipcu 1940, został skazany na dożywotnie ciężkie roboty. W 1942 uciekł z więzienia. Walczył w Służbie Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej oraz Armii Krajowej. Po wyzwoleniu powrócił do działalności społeczno-politycznej: był członkiem Rady Naczelnej SD, a w styczniu 1947 został wybrany posłem na Sejm Ustawodawczy. W 1953 zorganizował biuro wydawnictw „Biblioteka Zawodowa", w 1955-Spółdzielnię Pracy „Znak". Zmarł w Warszawie 20 lutego 1977.
Autor kilkunastu utworów dramatycznych, debiutował w 1912 jednoaktówką Lipsk(wyst. w Krakowie, w reż. Ludwika Solskiego). Napisał m.in. Ulicę Dziwną (dramat w 3 aktach, prapremiera 1922, druk. w: „Biblioteka Teatru Reduty", t. 1); Sylwestrowe błazny (prapremiera 1923); Zapomniany zegar (prapremiera 1926); Zawalidroga (prapremiera 1965).
Niemal wszystkie powieści o tematyce podróżniczej, w tym kilka z pogranicza fantazji i nauki, dedykował młodzieży: Maciek I-szy król powietrza (Liga Obrony Powietrznej Państwa, W. 1924, przekł. włoski: Bolonia 1928); Maciek na biegunie (Księgarnia Polska, W. 1925); Szalony lotnik. Powieść fantastyczna (Książnica-Atlas, Lw. 1925); Napowietrzni ludzie. Powieść fantastyczna („Iskry" 1929 nr 10-28); Mak, syn Błękitnego Pułku (NK, W. Wilno-Lubl. 1939). Swoje artykuły i powieści ogłaszał m.in. na łamach „Biesiady" (1924-25), „Gazety Polskiej" (1932), „Ilustrowanego Kuriera Codziennego" (1922), „Iskier" (1926-27; 1929), „Kuriera Porannego" (1924, 1930, 1939), „Płomyka" (1946-47), „Żołnierza Polskiego" (1918-1919). Przygodowe, „lotnicze" historie Czyżowskiego przez długie lata cieszyły się niesłabnącym zainteresowaniem czytelników. Proste, przejrzyste schematy fabularne, czarno-białe sylwetki bohaterów, mrożące krew w żyłach sytuacje sprawiały, że te pozbawione większych ambicji literackich utwory - znikały błyskawicznie z półek księgarskich. Młodocianych odbiorców Czyżowskiego zjednywała sylwetka ich literackiego rówieśnika, 13-letniego Maćka, który w zastępstwie chorego ojca zasiadał za sterami „nowego typu samolotu", podróżując po świecie i dostarczając „niezmiernie ważnych informacji" szefom zaprzyjaźnionych państw. Z wszystkich opresji i zagrożeń (zagubienie trasy podczas lotu, groźny sztorm, pobyt w niedostępnych dżunglach Afryki) kilkunastoletni bohater znad Wisły wychodził bez najmniejszego zadraśnięcia, rozsławiając imię Polski poza granicami kraju (w jednej z wypraw dowódca „Orła" odnosi zwycięstwo nad wrogami szczepu murzyńskiego, czym zaskarbia sobie sym¬patię plemienia Niam-Niam; podobne wątki fabularne pojawiały się również w międzywojennych powieściach E. Krugera). Do ciekawszych pomysłów Czyżowskiego należy hipoteza „napowietrznych miast" postawiona na kartach Szalonego lotnika, będąca projektem dość oryginalnym i w polskiej science fiction nietypowym. Co istotniejsze, wypowiedź Czyżowskiego poprzedza o blisko trzy lata wyda¬nie sensacyjnej powieści W. Niezabitowskiego Ostatni na Ziemi (1928), osnutej na podobnej koncepcji kataklizmu przyrodniczego. Zmiana adresu czytelniczego umożliwiła rezygnację z szczęśliwego zakończenia na rzecz katastroficznego przesłania utworu, ale zbieżności fabularne (zwłaszcza w opisie zachowania mieszkańców naszej planety wobec rychłego końca świata) są, mimo wszystko, wyraźne i stanowią ciekawy przykład literackich wędrówek motywów popularnych.
Twórczość fantastyczna
- Maciek I-szy król powietrza 1924 fragment w Śniąc o potędze
- Maciek na biegunie 1925
- Szalony lotnik. Powieść fantastyczna 1925 fragment w Śniąc o potędze
- Napowietrzni ludzie. Powieść fantastyczna 1929
Mak, syn Błękitnego Pułku 1939
Inna twórczość
- Ulica Dziwna: dramat w 3 aktach, Vita Nuova, Warszawa 1922
- Uczta kochanków: powieść, Warszawa–Kraków 1924
- Przygody małego Eskimosa: powieść, Warszawa 1926
- Mały Ziuk: jak Marszałek Piłsudski był małym chłopakiem: bajka dla dzieci (okł. i rys. Kamil Mackiewicz), Związek Strzelecki, Warszawa 1937
- Zawalidroga: komedia w 3 aktach, Warszawa 1965