Krzysztof Boruń

Wersja z 11:42, 18 paź 2019

Krzysztof Boruń
Data i miejsce urodzenia	29 listopada,1923 Częstochowa
Data i miejsce śmierci	22 maja 2000 Warszawa
Narodowość	Polska
Ważne dzieła	Trylogia kosmiczna

Krzysztof Boruń ur. 29 listopada 1923 w Częstochowie. Był żołnierzem Armii Krajowej i uczestniczył w powstaniu warszawskim (oddział "Krybar").

W latach 1945-1953 był dziennikarzem w „Ilustrowanym Kurierze Polskim"; ukończył stacjonarny kurs dziennikarski wyższego stopnia w Warszawie. Od 1953 do 1981 pracował w redakcji. „Tygodnika Demokratycznego". W latacłi 1982-1984 pełnił nieetatowo funkcję naczelnego redaktora dwumiesięcznika „Astronautyka" i kwartalnika „Postępy Astronautyki". Członek Rady Programowej „Astronautyki". Specjalizował się w tematyce naukoznawczej (opublikował kilkaset esejów, artykułów, felietonów z zakresu socjologii, psychologii, parapsychologii, astronomii, futurologii, historii literatury SF). Członek założyciel Polskiego Towarzystwa Astronautycznego i Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego. Od 1950 członek Towarzystwa Miłośników Astronomii. Współtwórca tomu Kto, kiedy, dlaczego w Kosmosie (1967), Małego słownika cybernetycznego (1973); autor książek popularyzujących rozwój astronautyki i psychotroniki, m.in. Księżyc zdobyty (1959); Tajemnice sztucznych zwierząt (1961); Tajemnice parapsychologii (1973), współautor: J. Manczarski. Członek World SF.

Działalność literacką rozpoczął w 1953 powieścią fantastycznonaukową Zagubiona przyszłość (współautor m Andrzej Trepka). Powieść stanowiąca pierwszą część tzw. trylogii kosmicznej, drukowana w pierwotnej formie w odcinkach na łamach „Ilustrowanego Kuriera Polskiego", ukazała się w zmienionej (na żądanie recenzentów) wersji w 1954 (Iskry, W.), w II wydaniu 1957-autorzy wrócili do wersji pierwotnej. Kilka lat później Krzysztof Boruń i Andrzej Trepka opublikowali dwie następne powieści będące kontynuacją wątku Zagubionej przyszłości: Proxima (Iskry, W. 1956) i Kosmiczni bracia (Iskry, W. 1959). Poszczególne części tych utworów, stanowiące w znacznym stopniu zamkniętą całość, pisane były samodzielnie. W latach 1956-1957 powstały pierwsze fantastycznonaukowe opowiadania Krzysztofa Borunia, publikowane m.in. na łamach „Młodego Technika", „Astronautyki", „Panoramy", „Gazety Krakowskiej". Zbiór tych opowiadań: Antyświat ukazał się w 1960 (WP, W.: Antyświat; Fabryka szczęścia; List; Koszmar). W latach sześćdziesiątych autor Zagubionej przyszłości napisał dwie powieści: Ósmy krąg piekieł i Próg nieśmiertelności. Obie książki najpierw ukazały się w przekładach na ukraiński i rosyjski, w Polsce dopiero w latach siedemdziesiątych (odpowiednio: KAW, W. 1978 i Iskry, W. 1975). W tym czasie powstaje również (przy współpracy z Andrzejem Tylczyńskim) libretto musicalu SF Wygnanie z raju, do którego muzykę skomponowali Jerzy Abratowski i Krzysztof Komeda (prapremiera w Teatrze Muzycznym w Gdyni w 1969). W początkach lat siedemdziesiątych Krzysztof Boruń napisał dwa słuchowiska dla PR (Zanim umrę i Cogito, ergo sum), a w latach 1978-1980 dwutomową powieść utrzymaną w konwencji m fantastyki politycznej Małe zielone ludziki (KAW, W. 1985) oraz zbiór opowiadań Toccata (KAW, W. 1980: Trzecia możliwość; Algi; Toccata; Fantom; Cogito, ergo sum) i Człowiek z mgły (Alfa, W. 1986: Tryton 703; Pod urokiem techniki; List; Trzecia możliwość; Antyświat; Skrzydła Ikara; Algi; Uczeń czarnoksiężnika; Cogito, ergo sum; Koszmar; Archipelag Utopii; Człowiek z mgły).

Utwory Krzysztofa Borunia znalazły się w antologiach: Siedmiu fantastycznych (KAW, W. 1975), Wehikuł wyobraźni (Wyd. Pozn. 1978), Drugi próg życia (NK, W. 1980). Jego proza była przekładana na kilka języków: Ósmy krąg piekieł na rosyjski i ukraiński; Próg nieśmiertelności na rosyjski, ukraiński i słowacki; Antyświat na węgierski. Pojedyncze opowiadania ukazały się w antologiach rosyjskich niemieckich, czechosłowackich i japońskich.

Twórczość Krzysztofa Borunia, operująca środkami wyrazu literatury popularnej, wywodzi się z kręgu eksperymentu myślowego, próbuje przewidzieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki doskonalenia cywilizacyjnego. Przyszłość - twierdzi autor Proximy - nie jest tylko źródłem naszej ciekawości, ale przedmiotem lęków i nadziei, pragnień i obaw. Funkcja społeczna fantastyki sprowadza się zatem do prognoz postulatywno-ostrzegających, będących diagnozą psychologicznych sposobów pozrywania świata. Trylogia kosmiczna Krzysztofa Borunia i Andrzeja Trepki przedstawia dramat człowieka, twórcy cywilizacji technicznej, która ulega degeneracji wobec ubocznych metod opanowywania natury i biologicznych konsekwencji automatyzacji życia. Akcja trylogii dzieje się w kosmosie i na Ziemi, operuje klasycznymi schematami i rekwizytami SF, jak-> kontakt z kosmitami, motyw arki, podróży w czasie, a jej fabuła zbliża ten utwór do odmiany space opera. Zbiór Antyświat dotyczy społecznych uwarunkowań nauki, nieetycznych eksperymentów biologicznych prowadzących do utraty osobowości. Próg nieśmiertelności mówi o moralnych następstwach zastosowania "cudownego wynalazku". Ósmy krąg piekieł - korzystając z założenia podróży w czasie - opowiada o zderzeniu odmiennych postaw kulturowych i światopoglądowych. Podobne problemy porusza zbiór Toccata. W powieści Małe zielone ludziki pojawia się opis cywilizacji sterowanej środkami psychotropowymi oraz problematyka zagrożeń ekologicznych.

Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Boruń, odkąd skończył dwanaście lat, był ateistą, jednak pod koniec życia zaczął uważać się bardziej za agnostyka, uznając możliwość istnienia Boga. Jego przemyślenia na ten temat można znaleźć w dwóch ostatnich książkach: W świecie zjaw i mediów. Spór o duchy i Na krawędzi zaświatów. Sporu o duchy ciąg dalszy. Poruszył w nich wiele kontrowersyjnych tematów z zakresu religii i parapsychologii, włączając w to jasnowidzenie, cudowne samowyleczenia, objawienia uznawane przez Kościół, istnienie życia pozagrobowego, możliwość reinkarnacji, istnienie dobrych i złych duchów (anioły i diabły). Starał się wyjaśniać te zagadnienia w oparciu o współczesną naukę, jednak uznał, że niektóre zjawiska nie dają się w ten sposób do końca wytłumaczyć. Pozostawał otwarty na wszelkie możliwości, twierdząc jednak, że najprawdopodobniej w przyszłości nauka przyniesie rozwiązanie współczesnych zagadek.

Jego żoną była Maria Staszewska Boruń, z którą miał córkę Katarzynę. Zmarł 22 maja 2000 roku w Warszawie.

Trylogia kosmiczna

• Zagubiona przyszłość z Andrzej Trepka 1954
• Proxima z Andrzej Trepka 1956
• Kosmiczni bracia z Andrzej Trepka 1959

Powieści

• Próg nieśmiertelności 1975
• Ósmy krąg piekieł 1978
• Małe zielone ludziki 1985 tomy I-II
• Jasnowidzenia inżyniera Szarka 1990

Zbiory opowiadań

• Antyświat i inne opowiadania fantastyczno-naukowe 1960
• Toccata 1980
• Człowiek z mgły 1986
• Algi 2019
• Trzecia możliwość 2019

Opowiadania

• Spadkobiercy (1958) - Młody Technik 09 (122) 1958, Polska nowela fantastyczna. Przepowiednia, Fantastyka '50. Opowiadanie to jest pierwszą wersją Toccaty.
• Antyświat (1960) Antyświat, Fantastyka '50, Człowiek z mgły
• Fabryka szczęścia (1960) Antyświat, Tygodnik Demokratyczny 51-52/1958
• Koszmar (1960) Antyświat, Człowiek z mgły
• List (1960) Antyświat, Człowiek z mgły
• Cogito ergo sum (1972) Człowiek z mgły, Toccata, Wehikuł wyobraźni
• Zanim umrę (1973)
• Algi (1980) Toccata, Człowiek z mgły
• Archipelag Utopii (1980)
• Fantom (1980) Toccata, Drugi próg życia, Młody Technik 07 (168) 1962
• Toccata (1980) Toccata
• Trzecia możliwość (1980) Człowiek z mgły, Toccata, Astronautyka 02 (15) 1962
• Człowiek z mgły (1986) Człowiek z mgły, Gość z głębin
• Pod urokiem techniki (1986)
• Skrzydła Ikara (1986)
• Tryton 703 (1986) Człowiek z mgły
• Uczeń czarnoksiężnika (1986)
• Wiedźma fragment powieści Jasnowidzenia inżyniera Szarka
• Nieproszeni goście Siedmiu fantastycznych

Inna twórczość

• Księżyc zdobyty (1956)
• Tajemnice parapsychologii (współautor: prof. S. Manczarski, wyd. I 1973, wyd. II rozszerzone o "życie po życiu" 1982)
• Mały słownik cybernetyczny , pod red. M. Kempisty, WP, Warszawa 1973, ss. 533. (współautor)
• Kto, kiedy, dlaczego? (wielotomowy cykl, astronautyka)
• Ossowiecki - zagadki jasnowidzenia (współautor: córka Katarzyna Boruń-Jagodzińska 1990)
• W świecie zjaw i mediów. Spór o duchy (1996)
• Na krawędzi zaświatów. Sporu o duchy ciąg dalszy (1999)

Źródło

• [1] wikipedia
• Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej