Leprechaun

Z encyklopediafantastyki.pl
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
fiction
Rycina z 1900 roku
LEPRECHAUN – niewielka, przebiegła istota z irlandzkiego folkloru, strzegąca skarbów i zajmująca się szyciem butów.

Dwa źródła wyjaśniają pochodzenie nazwy leprechaun. Pierwsza z etymologii wskazuje na XVII wiek. Irlandzka nazwa leprechauna, leipreachán, pochodzi od staroirlandzkiego luchorpán, pochodzące z kolei od lu, dosłownie mały, oraz corpan od corp czyli ciało. Leprechaun oznacza więc małe ciało. Druga z etymologii opiera się o ludowe pochodzenie tej nazwy. Zgodnie z tą teorią leprechaun bierze swój początek od galickich słów leith i brogan i dosłownie oznacza osobę robiącą jednego buta. Można się również spotkać z teorią, wskazującą na galickie luacharma'n, czyli określenie używane w stosunku do osób o niskim wzroście.

Leprechaun prawdopodobnie ma związek z celtyckim bogiem Lugiem. Pierwotnie bóstwo to związane było ze słońcem oraz wiązane ze wszelkimi naukami oraz sztukami, w tym rzemieślnictwem, a szczególnie z zawodem szewca. Następnie Lug podzielił los innych bóstw i został zdegradowany do roli pomniejszej, nadprzyrodzonej istoty znanej w irlandzkim folklorze jako Lug Chromain, dosłownie lekko przygarbiony Lug. Ów Lug Chromain miał dać początek późniejszym leprechaunom.

Leprechaun należy więc do grona istot nadprzyrodzonych takich jak elfy, wróżki, chochliki. W odróżnieniu od nich jednak leprechauny najczęściej pojawiają się samotnie. Można je spotkać w miejscach odosobnionych. Trzymają się z daleka zarówno od siedzib ludzkich jak i od swoich współplemieńców.

Już jedna z etymologii wskazuje na niski wzrost jakim odznaczał się leprechaun. Leprechauny nosić się miały po staroświecku. Szewski kaftan miał mieć kolor zielony, a kapelusz często był koloru czerwonego. Na nogach leprechaun nosił buty, elegancko zapięte. Obecny wizerunek leprechauna całkowicie zdominowała zieleń.

Leprechauny były szewcami. Podobno miały w zwyczaju wyrabiać obuwie pojedynczo a nie parami. Sprzedawały je innym, nadprzyrodzonym istotom. Poza wyrabianiem butów wierzono, że leprechauny strzegą złota, które według niektórych podań, miało znajdować się w kotle na skraju tęczy. Słynęły z przebiegłości i inteligencji. Nie sprawiało im więc problemu przechytrzenie człowieka, które złapał je w pułapkę w celu wyłudzenia złota. Najczęściej oszukiwały go opowiadając zmyślone historie, które sprawiały, że ów tracił na chwilę z oczu leprechauna. Ten tymczasem, skrzętnie wykorzystawszy okazję, znikał. Leprechauny miały słabość do psot i często płatały ludziom figle. Tak było w przypadku wskazania miejsca zakopania złota – najczęściej gdzieś na wielkim polu pod konkretnym krzakiem, łanem zboża czy innego rodzaju rośliną.

Ponoć leprechauny były bezbronne podczas swojej pracy. Można je było wtedy złapać i zmusić do wyjawiania, gdzie kryje się złoto. Najbardziej w takich sytuacjach przydawał się spryt.

Jedna z tradycyjnych, irlandzkich historii, to opowieść o rolniku o imieniu Tom. Miał on złapać leprechuana i zmusił do wyjawiania w którym konkretnie miejscu na ogromnym polu ukryte jest złoto. Zawiązał w tym miejscu wstążkę a sam poszedł po wóz na który miał załadować skarb, który według schwytanego leprechauna, był tak wielki, że nie sposób było dźwigać go na własnych barkach. Po powrocie Tom uwolnił leprechauna na jego prośbę, którą ów argumentował tym, że przecież jest już rolnikowi do niczego nie potrzebny. W tym momencie Tom spostrzegł, że w każdym miejscu na polu widnieje taka sama wstążeczką jaką on pierwotnie zostawił.

Literatura

  1. A. Devine, Magia Celtów i Wikingów, Wrocław 2003.
  2. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
  3. A. M. Kempiński, Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
  4. J. Matthews i C. Matthews, Mitologia Wysp Brytyjskich, Poznań 1997.
  5. P. Monaghan, The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore, New York 2004.
  6. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
  7. A. Z. Kronzek, E. Kronzek, Księga wiedzy czarodziejskiej, Poznań 2008.
  8. A. M. Kempiński, Ilustrowany leksykon mitologii wikingów, Poznań 2003.
  9. Online Etymology Dictionary, dostępne [on-line] http://www.etymonline.com/index.php.
  10. Oxford Dictionaries, dostępne [on-line] http://oxforddictionaries.com/.
  11. Encyclopedia Mythica, dostępne[on-line] http://www.pantheon.org/.
  12. Encyclopedia Britannica, dostępne [on-line] http://www.britannica.com/.

(aut. Izabela Ozga)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony