Merlin

Z encyklopediafantastyki.pl
Wersja I.ozga (dyskusja | edycje) z dnia 22:48, 16 lut 2014
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Ujednoznacznienie Ten artykuł dotyczy hasła w leksykonie. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
LEKSYKON FANTASTYKI
fiction
Rycina z XIX wieku autorstwa Louisa Rhead
MERLIN – postać z legend arturiańskich, czarodziej i wieszcz, doradca władców Brytanii.

Imię

Merlin, to zlatynizowana forma walijskiego imienia Myrddin. Myrddin, ma celtycki źródłosłów, wskazujący na Merlina jako na mori-dunon, czyli człowieka z morza. Nazwa ta bierze swój początek w *mori, wskazującym na morze oraz w słowie dunom, oznaczającym wzgórze.

Rodowód Merlina

Etymologia imienia Merlina, nadanego mu przez Geoffreya z Monmouth w Historii królów brytyjskich, wiąże się jednocześnie z jego rodowodem. Na postać Merlina złożyły się zarówno legendy, mity jak i postacie historyczne. Pierwszą z takich postaci był szkocki bard Lailoken, żyjący w szóstym wieku, który po bitwie postradał zmysły, zaszył się w lesie i żyjąc z daleka od ludzi zaczął tworzyć przepowiednie. Dał on początek legendzie o oszalałym magu, wieszczu i poecie, który nosił miano Myrddina. Z kolei rodowód Myrddina łączy się z celtyckim, prastarym bóstwem. Merlin z dzieł Geoffreya z Monmouth, to nie tylko bard Lailoken i legendarny Myrddin, ale także młodzieniec o darze jasnowidzenia, wspomniany przez Nenniusa w Historii Brytów, Ambrosius.

Narodziny Merlina

Geoffrey’owi z Monmouth zawdzięczamy nie tylko stworzenie postaci Merlina, ale i wprowadzenie jej do legend arturiańskich. Merlin przyszedł na świat w Carmarthen ze związku kobiety z demonem. Ponieważ nie miał ojca już jako młodzieniec został przeznaczony na ofiarę. Miał umrzeć a tym samym zapobiec sprawić, że ciągle rozpadająca się twierdza Vortigerna, wreszcie zostanie ukończona. Merlin uratował życie, wygłaszając proroctwa na temat kraju i zmian jakie w nim nastąpią. Wyjawił również przyczynę dla której twierdza nie mogła zostać ukończona. W skrzyni pod fundamentami miały walczyć ze sobą dwa smoki, czerwony i biały. Jeden z nich symbolizował Brytów a drugi Sasów. Dzięki Merlinowi Vortigern został uznany za uzurpatora i pokonany.

Merlin i Uther

H. J. Ford, Merlin i Vivien, King Arthur: The Tales of the Round Table, New York 1902
Merlin stał się doradcą króla Aureliusa. To dla niego przeniósł Stonehenge z Irlandii na równinę Salisbury w Brytanii. Kiedy odszedł Aurelius Merlin służył kolejnemu królowi – Utherowi. Dopiero tekstach wulgaty i u Robert de Boron sporządza dla Uthera Pendragona Okrągły Stół. Przede wszystkim jednak pomaga mu, już u Geoffreya z Monmouth, zdobyć wybrankę jego serca, Igernę. Używając magii sprawił, że Uther przybrał postać Gorloisa, męża Igerny. Z tego związku narodził się Artur, późniejszy król.

Merlin i król Artur

Robert de Boron i teksty wulgaty łączą dalsze losy Merlina z losami króla Artura. To z nakazu Merlina jest on wychowywany z daleka od dworu, nieświadomy swojego królewskiego pochodzenia. To Merlin jest autorem przepowiedni, która głosi, że ten kto wyciągnie Miecz z Kamienia jest prawowitym królem Brytanii. Udaje się to oczywiście młodemu Arturowi. Merlin staje się stałym towarzyszem i doradą króla Artura. Czarodziej ma swój udział w otrzymaniu przez króla Artura magicznego miecza, Excalibura z rąk Pani Jeziora. Merlin staje się również inicjatorem wypraw po Graala.

Odejście Merlina

Między innymi Thomas Malory załączą do swojego dzieła historię, opisującą zakończenie losów Merlina. Miał on zostać porwany przez kobietę z zaświatów, która uwięziła go ponieważ chciała poznać tajniki jego sztuki. Tradycja mówi tu w zależności od wersji o Vivienne bądź Nimue. Według legend Merlin stał na straży Trzynastu Skarbów Brytanii. Miały być one przechowywane przez niego na szklanej wieży na wyspie Bardsey.

Inne

W tradycji szkockiej i walijskiej Merlina nic nie łączy z królem Arturem. To szaleniec, żyjący w głębi lasu, gdzie sam do siebie wygłasza przepowiednie, w tym takie o własnej śmierci. Tradycja ta nawiązuje do Żywotu Merlina (Vita Merlini), autorstwa Geoffreya z Monmouth.

Literatura

  1. Mitologie świata. Celtowie, pod red. J. Kałużna-Ross, Warszawa 2007.
  2. J. Matthews i C. Matthews, Mitologia Wysp Brytyjskich, Poznań 1997.
  3. S. Botheroyd, P. F. Botheroyd, Słownik mitologii celtyckiej , Katowice 1998.
  4. J. Gąsowski, Mitologia Celtów, Warszawa 1987.
  5. J. Simpson, S. Roud, A Dictionary of English Folklore, Oxford 2000.
  6. P. Monaghan, The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore, New York 2004.
  7. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
  8. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
  9. W. Kopaliński, Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego [CD-ROM].
  10. Encyclopedia Mythica, dostępne[on-line] http://www.pantheon.org/.
  11. Encyclopedia Britannica, dostępne [on-line] http://www.britannica.com/.
  12. Online Etymology Dictionary, dostępne [on-line] http://www.etymonline.com/index.php.

(aut. Izabela Ozga)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony