Muchomor czerwony
LEKSYKON FANTASTYKI | |
fiction |
Nazwa
Łacińska nazwa muchomora czerwonego brzmi amanita muscaria.
Charakterystyka
W historii wierzeń muchomor czerwony zasłynął za sprawą swoich właściwości halucynogennych. Po jego zażyciu pojawia się stan euforii, najróżniejsze halucynacje, w tym zmiana kształtu z ludzkiego na pół zwierzęcy. Zażywanie muchomora czerwonego powoduje wizje o charakterze mistyczno-religijnym. Skutkiem ubocznym są wymioty, zawroty głowy, senność.
Halucynogenne właściwości muchomora czerwonego były wykorzystywane w szamanizmie syberyjskim. Spożywając kawałki tego grzyba na surowo bądź w formie napoju, szamani wpadali w trans, podczas którego wyprawiali się w zaświaty. Podczas podróży ukazywały im się duchy grzybów, pomocnicy służący wsparciem. Uczestnicy obrzędy również korzystali z dobrodziejstw muchomora czerwonego. Toksyczne związki były usuwane z ciała szamana wraz z moczem. To właśnie szamański mocz pili następnie uczestnicy obrzędu, ponieważ zachowywał halucynogenne właściwości. Muchomor czerwony zajmował także specjalne miejsce w mitologii tych ludów. W przedstawieniach pojawia się w funkcji osi świata, bądź drzewa świata, czyli axis mundi.
Jedna z teorii wiąże muchomor czerwony ze świętym napojem wedyjskim, somą. Inna teoria z berserkami, wojownikami skandynawskimi wpadającymi w bojowy szał. Koncepcja jakoby zażywali oni muchomora czerwonego przed bitwą została odrzucona. Możliwe jest jednak użycie muchomora w dawnej religii skandynawskiej w innych kontekstach.
W folklorze całego świata pojawia się motyw zantropomorfizowanych grzybów, czyli muchomorów z ludzkimi nóżkami. Znajdziemy go między innymi w syberyjskim szamanizmie, dokładniej u Czukczów, a także Indian. Według jednej z teorii wizja ta dała także początek europejskim skrzatom i krasnoludkom.
Dawniej używano muchomora czerwonego do zabijania owadów.
Literatura
- Mann J., Zbrodnia, magia i medycyna, Toruń 1996.
- McKenna T., Pokarm bogów, Warszawa 2007.
- Malinowski Ł., Berserkir i ulfhednar, Kraków 2009.
- Szczygielska M., Berserkowie: elita wojowników czy aspołeczni zabijacy?, [w:] Antropologia Religii, 2010, s. 130–172.
- Rozwadowski A., Indoirańczycy - sztuka i mitologia. Petroglify Azji Środkowej, Poznań 2003.
- Sztuka naskalna i szamanizm Azji Środkowej, pod red. Rozwadowski A., Kośko M. M., Dowson T. A., Warszawa 1999.
- Szyjewski A., Szamanizm, Kraków 2005.
- Matzner R., Grzyby a umysł, dostępne [on-line] http://www.psilosophy.info/pdf/grzyby_a_umysl_(psilosophy.info).pdf.
(aut. Izabela Ozga)