Podróże Guliwera

Podróże Guliwera Jonathan Swift Travels into Several Remote Nations of the World in Four Parts... by Lemuel Gulliver
Pierwsze wydanie z 1726 roku
Język oryginału	angielski
Forma	Powieść
Pierwsze wydanie	1726
I wydanie polskie	1953
Wydawca	Iskry
Przekład	Jan Kott
Kupisz w: Solarisnet.pl

Podróże Guliwera (Gulliver's Travels) – powieść Jonathana Swifta napisana w 1726 roku, stanowiąca połączenie satyry na ludzką naturę z parodią popularnych w tamtym okresie „powieści podróżniczych”. Stanowi najbardziej znaną pracę Swifta, jest jednocześnie zaliczana do klasyki literatury angielskiej.

Książka zdobyła ogromną popularność już wkrótce po wydaniu (John Gay stwierdził, że stanowi lekturę uniwersalną, czytaną przez wszystkie warstwy społeczne, ukazuje się drukiem praktycznie nieprzerwanie od roku pierwszej publikacji. George Orwell powiedział, że gdyby miał wybrać sześć książek, które miałyby ocaleć, podczas gdy wszystkie inne uległyby zniszczeniu, Podróże Guliwera z pewnością znalazłby się wśród nich.

Polskiego przekładu tego utworu dokonał m.in. Maciej Słomczyński. Przekład Jana Kotta jest poprawionym tłumaczeniem Anonima z 1784 roku. Różne też były tytuły, pod jakimi przekłady się ukazywały:

• Podróże Guliwera - tł. Witold Zechenter i Jan Kott
• Podróże Guliwera w różne kraje dalekie - tł. Jan Kott
• Podróże Guliwera w układzie dla młodzieży - tł. Cecylia Niewiadomska
• Podróże do wielu odległych narodów świata - tł. Maciej Słomczyński

Książka przedstawia się jako zwykła powieść podróżnicza, której narratorem jest „Lemuel Gulliver, początkowo lekarz pokładowy, później kapitan kilku statków”. Niektóre edycje tego dzieła różnią się od siebie w szczegółach.

Część 1: Podróż do Krainy Liliputów

Na początku utworu ma miejsce wprowadzenie, w którym Guliwer krótko opisuje swoje życie i historię wydarzeń poprzedzających podróż. Czytelnik dowiaduje się o jego zamiłowaniu do medycyny i podróży, co później okaże się bardzo pomocne. Wstęp ten jest przepełniony ironicznym humorem, który uznawany jest za znak firmowy jego autora.

W części pierwszej Guliwer, jako rozbitek wyrzucony przez morze na brzeg, budzi się więziony przez ludzi bardzo niskiego wzrostu (15 cm), mieszkańców dwóch zwaśnionych, sąsiadujących ze sobą krain, Liliputów i Blefuscu. Po zapewnieniu o swoich pokojowych zamiarach, staje się członkiem społeczności Liliputów, gdzie uważnie obserwuje królewski dwór, komentując tamtejszą sytuację. Uważa się, że stanowi to odniesienie do dworu Jerzego I. Później, pomaga swoim gospodarzom w pokonaniu floty rywali. Kiedy jednak odmawia udziału w dalszych walkach, zmuszony jest do ucieczki do krainy Blefuscu, skąd, dzięki dotarciu na przepływający w pobliżu statek, ucieka do domu. Stosunki pomiędzy oboma krainami są metaforą obrazującą sytuację pomiędzy Anglią i Francją w XVIII wieku.

Część 2:Podróż do Brobdingnag

Podczas kolejnej wyprawy Guliwer zostaje opuszczony przez swoich towarzyszy, a następnie odnaleziony przez giganta, który traktuje go jak zabawkę i pokazuje innym w zamian za pieniądze. Później, bohater zostaje odsprzedany królowej, która uznaje go za jedną z głównych atrakcji swojego dworu. Pomiędzy niewielkimi przygodami, takimi jak walka z ogromną muchą czy porwanie przez małpę, rozmawia z królem na temat Europy, którą ten jednak nie jest zachwycony. Guliwer, po dostaniu się w szpony orła i wyrzuceniu gdzieś pośrodku oceanu trafia w ręce żeglarzy, którzy pomagają mu wrócić do Anglii.

Część 3:Podróż do krain Laputa, Balnibarbi, Glubbdubdrib, Luggnagg i do Japonii

Po napadnięciu okrętu Guliwera przez piratów i zostawieniu go na samotnej wyspie, żeglarz zostaje uratowany przez mieszkańców latającej wyspy Laputy, królestwa muzyków i matematyków, którzy oddają się całkowicie nauce, nie potrafią jednak swojej wiedzy zastosować w praktyce. Urządzenie przedstawione tam pod nazwą „silnik” stanowi prawdopodobnie pierwszy w historii opis czegoś, co posiada funkcje podobne do komputera. Guliwer trafia później na Balnibarbi, gdzie ma czekać na holenderskiego kupca, który przez Japonię zabierze go do Anglii. Oprowadzany po tej wyspie jest świadkiem wielu bezcelowych eksperymentów, co stanowi satyrę na Royal Society. Po powrocie stamtąd do domu, jest zdeterminowany nie wyruszać więcej w żadną podróż.

Część 4:Podróż do kraju Houyhnhnmów

Część 4 stanowi najczęściej omawiany przez badaczy fragment Podróży Guliwera. Opisuje krainę rządzoną przez mądre konie, Houyhnhnmy, podczas gdy ludzie, nazywani Yahoosami, są zdegradowani do roli dzikich i trudnych do okiełznania zwierząt. Przedstawiona kraina jest utopią, która w zestawieniu z ówczesną zdegenerowaną kulturą europejską, ma ją ośmieszać. W licznych rozmowach pomiędzy głównym bohaterem a końmi pojawia się wiele nauk i uwag odnośnie naszej cywilizacji.

Odniesienia do Podróży Guliwera w innych utworach

• W powieści Raya Bradbury'ego cytat z Podróży... ilustruje motyw nonkonformizmu.
• Jedna z powieści Isaaca Asimova, Shah Guido G., jest ewidentnie inspirowana Laputą – przedstawione tam latające miasto terroryzuje Ziemię.
• Laputa została także wykorzystana w anime, Laputa - zamek w chmurach, sam reżyser przyznał, że nazwa latającej wyspy została zaczerpnięta z utworu Swifta.
• W filmie Stanleya Kubricka, Doktor Strangelove, lub jak przestałem się martwić i pokochałem bombę, jednym z celów bombowców w Rosji stanowi kompleks o nazwie "Laputa".
• Jacek Kaczmarski stworzył cykl piosenek zatytułowany Podróże Guliwera składający się z czterech piosenek opisujących każdą z podróży. Cykl znalazł się na płycie Dzieci Hioba.

Ekranizacje

Pierwszą ekranizacją Podróży... był nakręcony w 1902 r. francuski niemy film, którego reżyserem był Georges Méliès. W filmie z 1935 roku pod tytułem Nowy Guliwer, opowiadającym o marzeniach młodego chłopca, rosyjski reżyser połączył pomysły Swifta z komunistyczną ideologią.

Oprócz tego, na podstawie książki Swifta powstało wiele filmów i seriali animowanych, produkowanych na całym świecie i emitowanych przez znane stacje telewizyjne, takie jak CBS. W 2010 roku powstała amerykańska produkcja pod tytułem Podróże Guliwera, zrealizowana w technice 3D. Amerykański reżyser połączył pomysły Swifta z obowiązującą w tym czasie demokratyczną ideologią - Guliwer udowadnia, że naprawdę jest wielki, ale to nie wzrost się liczy.

Lp.	rok wydania	okładka	informacja	przekład
1	1947		Wydawca: M. Kot	Witold Zechenter
2	1949		Wydawca: Książka i Wiedza pod tytułem: Podróże Guliwera w różne kraje dalekie	Jan Kott
3	1953		Wydawca: Iskry	Jan Kott
4	1956		Wydawca: PIW oprawa twarda Projekt okładki: Marek Rudnicki	Jan Kott
5	1958		Wydawca: Nasza Księgarnia ilustracje Marcin Szaucer	Jan Kott
6	1972		Wydawca: Nasza Księgarnia	Jan Kott
7	1979		Wydawca: Wydawnictwo Literackie jako: Podróże do wielu odległych narodów świata Seria: Fantastyka i Groza Projekt okładki: Jacek Gaj ISBN 8308002684	Maciej Słomczyński
8	1982		Wydawca: Wydawnictwo Literackie dodruk; jako: Podróże do wielu odległych narodów świata Seria: Fantastyka i Groza Projekt okładki: Jacek Gaj ISBN 830800752X	Maciej Słomczyński
9	1986		Wydawca: Nasza Księgarnia oprawa twarda Projekt okładki: Janusz Stanny ISBN 8310086318	Maciej Słomczyński
10	1987		Wydawca: PIW Projekt okładki: Zygmunt Magner ISBN 8306016025	Maciej Słomczyński
11	1988		Wydawca: PIW oprawa twarda	Maciej Słomczyński
12	1988		Wydawca: Dolnośląskie oprawa twarda Projekt okładki: Ludwik Żelaźniewicz ISBN 8370230296	Maciej Słomczyński
13	1999		Wydawca: Club Internacional de Libro oprawa twarda
14	2000		Wydawca: Zielona Sowa oprawa twarda ISBN 8374351759	Maciej Słomczyński
15	2003		Wydawca: Zielona Sowa ISBN 8373890327	Maciej Słomczyński
16	2005		Wydawca: Zielona Sowa ISBN 8389956888	Maciej Słomczyński
17	2007		Wydawca: Zielona Sowa oprawa twarda Projekt okładki: Zbigniew Seweryn ISBN 9788374354165	Maciej Słomczyński
18	2008		Wydawca: Greg lektury szkolne, oprawa twarda ISBN 9788375171815	Maciej Słomczyński
19	2011		Wydawca: Greg lektura z opracowaniem ISBN 978837517194	Maciej Słomczyński
20	2012		Wydawca: Książka i Wiedza ISBN 978-83-05-13607-5	Maciej Słomczyński

Było jeszcze wydanie dużo-formatowe, w opracowaniu Jacka Bocheńskiego i Mariana Brandysa, w dwóch tomach (części 1-2 oraz 3-4) nakładem Krajowej Agencji Wydawniczej: