Prosper Mérimée
Prosper Mérimée | |
Data i miejsce urodzenia | 28 września,1803 Paryż |
Data i miejsce śmierci | 23 września 1870 Cannes |
Narodowość | Francja |
Prosper Mérimée (ur. 28 września 1803, zm. 23 września 1870) – francuski pisarz, dramaturg, historyk, archeolog itłumacz (głownie literatury rosyjskiej). Pełnił m. in.funkcję inspektora generalnego zabytków historycznych, byłtakże senatorem i członkiem Akademii Francuskiej. Autor nowel zaliczanych do klasyki fantastyki francuskiej (Wenus z Ille, Lokis).
Spis treści |
Biografia
Urodził się w Paryżu, w rodzinie burżuazyjnej. Jego ojciec, Léonor Mérimée, był malarzem i chemikiem, a matka, AnneMorau, portrecistką. Oboje uczyli także rysunku. Przez dom rodzinny Mériméego przewijali się artyści francuscy i angielscy.
W 1819 r.zapisał się na wydział prawa. 4 lata później uzyskał dyplom. Pobierał także nauki z zakresu filozofii, uczył się gry na pianinie i języków obcych (angielskiego, rosyjskiego, arabskiego i greki).Był bywalcem francuskich salonów. Współpracował z czasopismem literackim Globe. W 1822 napisał swój pierwszy dramat Cromwell, który jednak nigdy nie został opublikowany. Trzy lata później wydałTeatr Klary Glazul, rzekomo „odkryty” przez niego zbiór dramatów autorstwa hiszpańskiej aktorki. W rzeczywistości twórcą dzieła był sam Mérimée.W 1827 światło dziennie ujrzała kolejna z jego literackich mistyfikacji, La Guzla. Odbywał liczne podróże do Angliii Hiszpanii, gdzie nawiązał znajomość z hrabią de Montijo i wkrótce stał się przyjacielem rodziny. Najbliższa relacja łączyła go z hrabiną de Montijo, która była jego wieloletnią przyjaciółką i powierniczką.Mérimée był nauczycielem jej córki Eugenii, przyszłej żony Napoleona III i cesarzowej Francji.Publikujekolejne dzieła: m. in. dramat Żakeria (1828)oraz powieść Kronika z czasów Karola IX (1829), będącą protestem przeciwko religijnemu fanatyzmowi. To właśnie to dzieło skłoniło Jenny Dacquin, córkę notariusza z północy Francji, do napisania (pod pseudonimem Lady Algernon Seymour) listu do pisarza z prośbą o autograf, co zaowocowało nawiązaniem stałej korespondencji. Mérimée i Dacquin spotkali się po raz pierwszyw 1832r.Choć pozostali oficjalnie tylko przyjaciółmi, wymieniali listy aż do śmierci pisarza. Ich korespondencja została wydana przez Dacquin w 1874r. jakoListy do nieznajomej.
Po rewolucji lipcowej (1830), jako zwolennik nowego porządku, a także dzięki wstawiennictwu ojca, pełnił liczne funkcje publiczne. W 1831 został kawalerem Legii Honorowej, a dwa lata później wydano Mozaikę, pierwszy zbiór opowiadań Mériméego, z których większość ukazała się już wcześniej (w talach 1829-1830) na łamachRevue de Paris.W 1834 zastąpił swojego przyjaciela, Ludovica Viteta, na stanowisku generalnego inspektora zabytków. Rzucił się w wir nowych obowiązków, ruszając na inspekcie(m. in. w środkowej, zachodniej Francji i na Korsyce) i tworząc raporty, w których opisywał stan zabytków i zabiegał o ich ratowanie. Zlecił wiele renowacji budynków o historycznej wartości, np. Katedry Notre-Dame w Paryżuczy Bazyliki św. Marii Magdaleny w Vézelay. W 1841 dokonałniezwykłego odkrycia, odnajdując w zamku w Boussac średniowieczne gobeliny, tworzące cykl Dama z jednorożcem. Osiem lat później protestował przeciwko wyburzeniu średniowiecznego kompleksu urbanistycznego w Carcassonne – protest zakończył się sukcesem.Zaangażował się w pracę naukową i publikował wyniki swoich badań historycznych, jednak nie zaniedbał twórczości literackiej – w tym czasie ukazały się jego najsłynniejsze opowiadania: Wenus z Ille (1837), Colomba (1840), Carmen (1845). Trwa jego burzliwy romans z ValentineDelessert, którą poznał w 1836. Związek pisarza z żoną prefekta paryskiej policji był tajemnicą poliszynela na francuskich salonach. Ich rozstanie kilkanaście lat później było dla Mériméego wielkim ciosem.
W 1843 roku zostaje członkiem Akademii Inskrypcji i Literatury Pięknej, a zaledwie kilka miesięcy później, 14 marca 1944, obejmuje po Ch. Nodierze fotel nr 25 w Akademii Francuskiej.
W 1848 r. wstrząsnęły nim wydarzenia rewolucji lutowej. Po upadku II Republiki i dojściu do władzy Napoleona III, pomimo sceptycyzmu względem monarchy, był bardzo blisko dworu, a to za sprawą małżeństwa cesarza z wychowanką Mériméego, Eugenią de Montijo. Cesarzowa długo namawiała pisarza do objęcia państwowych urzędów, lecz ten odrzucał wszystkie propozycje. W końcu, naciskany, zgodził się zostać senatorem, pod warunkiem, że zachowa stanowisko inspektora zabytków. Jako senator nie był zbyt aktywny, a życie dworskie nudziło go, choć pozostał wiernym towarzyszem cesarzowej. W latach 1846-1865 Mérimée nie tworzył (co miało być spowodowane rozłąką z ValentineDelessert), zajmuje się jednak tłumaczeniem m. in. dzieł Puszkina, wydaje też książki dotyczące historii Rosji. Powraca do pisania w 1866 by znów tworzyć opowiadania, z których najsłynniejszy jest fantastyczny Lokis(1869). Począwszy od roku 1857 coraz więcej czasu spędzał, za radą lekarza, na Lazurowym Wybrzeżu. Cierpiał na problemy z oddychaniem spowodowane astmą, które doprowadziły w końcu do jego śmierci w Cannes w 1870r. Został pochowany na cmentarzu Grand Jas.
Twórczość
Swoje pierwsze dziełoMérimée opublikował w wieku 25 lat. Nigdy jednak nie poświęcił się całkowicie karierze literackiej, mimo że odnosił na tym polu wielkie sukcesy. Dzielił swój czas pomiędzy literaturę, badania historyczne, archeologię, pracę na licznych stanowiskach. Jego szerokie horyzonty znajdują odzwierciedlenie w jego pisarstwie. Znajdujemy w nich wpływy Waltera Scotta i Aleksandra Puszkina, zamiłowanie do historii, mistycyzmu, tego, co niecodziennie i niesamowite. Na początku swej kariery wsławił się literackimi mistyfikacjami, których autorstwo przypisywał twórcom zagranicznym (Teatr Klary Gazul1825, Le Guzla1827). Publikował także anonimowo, szczególnie dzieła o liberalnej, krytycznej wobec fundamentalizmu wymowie (Żakeria 1828, Kronika z czasów Karola IX 1829). Choć spod jego pióra wychodziły utwory najróżniejsze, od dramatów, przez poezję, po eseje i prace naukowe, największą sławę przyniosły mu opowiadania publikowane w czasopismach (Revue de Paris, la Revue des DeuxMondes), a potem wydawane w licznych zbiorach (Mozaika 1833, Kolomba 1840). Wśród nich m. in. Matteo Falcone, Carmen, Kolomba (Colomba), Dusze czyśćcowe (Les Âmesdupurgatoire), także opowiadanie fantastyczne, z których najsłynniejsze to Wenus z Ille (la Vénusd'Ille) i Lokis.Jego styl opiera się na rozpoczęciu opowiadania od szczegółowego i realistycznego opisu okoliczności i postaci – dziwnych, lecz prawdopodobnych.
Elementy fantastyczne są wprowadzane stopniowo a ich intensywność wzrasta w sposób subtelny, wręcz niezauważalny. Mérimée umiejętnie balansuje pomiędzy porządkiem realistycznym i fantastycznym. Z jednej strony zachęca czytelnika w uwierzenia w „realność” przedstawionego świata (osiąga to np. przez wykorzystanie wiarygodnych narratorów – zarówno w Lokisie, jak i w Wenus z Illenarratorem jest ceniony naukowiec, odpowiednio językoznawca i archeolog). Z drugiej strony, autor umiejętnie operuje niedopowiedzeniami i dwuznacznościami, zostawiając miejsce zarówno na interpretacje racjonalistyczne, jak i fantastyczne przedstawionych wydarzeń. Choć racjonalizm narratora i głównego bohatera jest poddawany coraz cięższym próbom, elementy fantastyczne nie pojawiają się nigdy w sposób eksplicytny, pozostawiając miejsce na wątpliwości. Tym samym jego twórczość bliska jest późniejszej definicji fantastyki Tzvetana Todorova.
biogram oprac. Adam Niglus
Powieści
- Chroniquedurègne de Charles IX (1829) Kronika z czasów Karola IX lubDjana de Turgis; Noc św. Bartłomieja
Zbiory opowiadań
- Mosaïque (1833) – zbiór opowiadań
Opowiadania
- La Guzla (1827)
- La Jacquerie (1828)
- La Famille Carvajal (1828)
- Mateo Falcone (1829) Mateo Falcone Opowiadania pisarzy francuskich XIX wieku
- Vision de Charles XI (1829) Widzenie Karola XI Widzenie Karola XI i inne opowiadania
- L'Enlèvement de la redoute (1829)
- Tamango (1829)
- Le Fusilenchanté (1829)
- Le Ban de Croatie (1829)
- Le Heydouquemourant (1829)
- La Perle de Tolède (1829)
- Federigo (1829)
- Histoire de Rondino (1830)
- Le Vaseétrusque (1830)
- La Partie de trictrac (1830)
- Le Musée de Madrid (1830)
- Lettres d’Espagne (1832) (Les Combats de taureaux, Une exécution, Les Voleurs, Les Sorcières espagnoles)
- La Double Méprise (1833) Podwójna omyłka
- LesÂmesdupurgatoire (1834) Czyśćcowe dusze Historie osobliwe i fantastyczne: Nowela francuska od Cazotte'a do Apollinaire'a
- La Vénusd'Ille (1837) - Wenus z Ille Fantastyczne opowieści, Opowiadania pisarzy francuskich XIX wieku
- Colomba (1840) - Kolomba
- Arsène Guillot (1844)
- L'AbbéAubain (1844)
- Carmen (1845) - Carmen Francuskie opowiadania o miłości
- Il Viccolo di Madama Lucrezia (1846) - Uliczka Lukrecji Namiętność i rozczarowanie, Pieczeń z antylopy i inne opowiadania
- Les Deux Héritages (1850)
- Épisode de l'histoire de Russie. Les Faux Démétrius (1853)
- Marino Vreto, contes de la Grèce moderne (1865)
- La Chambrebleue (1866) - Błękitny pokój Fantastyczne opowieści
- Lokis (1869) - Lokis Fantastyczne opowieści
- Djoûmane (1870)
Dramaty
- Les Espagnols au Danemark (1825)
- Une Femme est un diable (1825)
- Le Théâtre de Clara Gazul (1825)Teatr Klary Gazul
- La Jacquerie, scènes féodales (1828)Żakeria
- Le Carosse de Saint-Sacrement(1829)
- L'Occasion, comédie (1829)
- Les Mécontents, proverbe (1833)
Relacje z podróży
- Notes de voyages (1835 - 1840)
- Notes d'un voyage dans le midi de la France (1835)
- Notes d'un voyage dans l'Ouest de la France (1836)
- Notes d'un voyage en Auvergne (1838)
- Notes d'un voyage en Corse (1841)
Eseje i prace historyczne
- Essai sur la guerre sociale (1841)
- Études sur l’histoireromaine (1845)
- Histoire de Don Pèdre Ier, roi de Castille (1847)
- Henry Beyle (Stendhal) (1850)
- La Littérature en Russie, Nicolas Gogol (1851)
- Épisode de l'Histoire de Russie, Les Faux Démétrius (1852)
- Des monuments de France (1853)
- LesMormons (1853)
- La Révolte de Stanka Razine (1861)
- Les Cosaques de l'Ukraine et leurs derniers attamans (1865)
- Ivan Tourguénef (sic) (1868)
Listy
- Lettres à Panizzi (1856)
- Une correspondance inédite (1854-1863),
- Lettres à une Inconnue
bibliografię oprac. Adam Niglus