Tadeusz Konwicki

Z encyklopediafantastyki.pl
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
 
Linia 97: Linia 97:
 
*Kronika wypadków miłosnych – scenariusz, obsada aktorska (1985)
 
*Kronika wypadków miłosnych – scenariusz, obsada aktorska (1985)
 
*Lawa – scenariusz na podstawie dramatu Adama Mickiewicza Dziady, reżyseria (1989)
 
*Lawa – scenariusz na podstawie dramatu Adama Mickiewicza Dziady, reżyseria (1989)
 +
 +
==Cytaty==
 +
 +
* "Dzień za dniem powoli mija. Coraz dłuższa życia szyja. Wszystko wokół się pierdoli, my w niewoli, my w niewoli".
 +
 +
Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"
 +
 +
* "Moje życie albo cudze. Najpewniej jakieś wymyślone. Ulepione z lektur, niespełnień, starych filmów, niedokończonych rojeń, zasłyszanych legend, niewyśnionych snów. Moje życie. Kotlet z białka i kosmicznego pyłu".
 +
 +
Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"
 +
 +
* "Lepszy jeden rozumny czytelnik z prawdziwą literaturą w ręce, niż dziesiątki tysięcy jamochłonów z papierem toaletowym w garści".
 +
 +
Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"
 +
 +
* "Wszyscy są jakoś zadowoleni ze swoich miejsc, które im wyznaczyło przeznaczenie i łańcuch genów. Wykonują skromnie, co im każe Wielka Entropia. A ja obrażam się na los, na swoje ograniczenie, na Pana Boga. Pragnę czegoś, czego nie mogę. Marzę o tym, czego nie będzie. Tonę w sześćdziesięciu litrach własnej trującej wody, ja, zdefektowany ssak dwunożny".
 +
 +
Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"

Aktualna wersja na dzień 15:56, 24 kwi 2021

Tadeusz Konwicki
Konwicki2.jpeg
Data i miejsce urodzenia 22 czerwca,1926
Nowa Wilejka
Data i miejsce śmierci Warszawa 7 stycznia 2015
Narodowość Polska
Ważne dzieła Mała Apokalipsa
Tadeusz Konwicki

Tadeusz Konwicki rodził się 22 czerwca 1926 roku w Wilnie. Liceum ukończył na tajnych kompletach. W 1944 roku przyłączył się do Ósmej Brygady AK. W partyzantce antysowieckiej pozostał do kwietnia 1945 roku. Potem, wraz z kolegami, przedostał się do Polski, rozpoczął studia na polonistyce Uniwersytetu Jagiellońskiego, zaczął pisywać w „Odrodzeniu”.

Debiutancka powieść Konwickiego – Rojsty – w której nawiązywał do doświadczeń partyzanckich, przedstawiając zderzenie patriotycznego idealizmu z rzeczywistością wojny, została w 1948 roku zatrzymana przez cenzurę. Ukazała się dopiero w 1956 roku. Pierwszym opublikowanym dziełem Konwickiego stało się więc socrealistyczne opowiadanie „Przy budowie” (1950) opisujące doświadczenia autora w brygadzie kopaczy w Nowej Hucie, gdzie spędził pięć miesięcy 1949 roku.

W 1953 roku Konwicki został przyjęty do PZPR, w tym czasie pracował nad Władzą, polityczną powieścią o trudnościach z wdrażaniem nowego ustroju na prowincji. Potem ukazały się Godzina smutku oraz Z oblężonego miasta. O tym okresie Konwicki powie po latach w wywiadzie przeprowadzanym przez Stanisława Beresia: „Nie tylko nic nie zyskałem, ale i straciłem. Mogę na to przytoczyć dowód: pięć moich nieudałych, wadliwych, ułomnych i chorych książek to właśnie straty spowodowane moim lekkomyślnym przyłączeniem się do marksizmu”. Październik ’56 roku był dla Konwickiego wstrząsem. „Ja miałbym powiedzieć: pomyliłem się, przepraszam i już jestem świeżutki, inny? Runęła moja nadpiłowana gałąź, a ja razem z nią” – wspominał w „Kalendarzu i klepsydrze”.

Na pewien czas Konwicki odszedł od literatury w stronę twórczości filmowej. Został kierownikiem literackim zespołu Kadr. Sam także reżyserował m.in. takie filmy jak „Ostatni dzień lata”, „Salto”, „Jak daleko stąd, jak blisko”, „Zaduszki”, „Dolina Issy” (według powieści Czesława Miłosza) czy „Lawa” (według „Dziadów” Adama Mickiewicza).

W 1963 roku ukazał się Sennik współczesny, jedna z najważniejszych książek polskiej literatury powojennej, opowieść o przeżyciach pokolenia dojrzewającego w czasie wojny i próbującego się znaleźć w czasach powojennych. Trzy lata później – w 1966 roku – Konwicki rzucił legitymację partyjną po usunięciu z PZPR Leszka Kołakowskiego. Rok później ukazało się Wniebowstąpienie – rozchwytywana przez czytelników powieść, uznana przez władze za „wypadek przy pracy” cenzorów.

Swoje utwory drukował m.in. w „Dialogu", „Filmie", „Kuźnicy", „Odrodzeniu". Był kierownikiem literackim zespołu filmowego „Pryzmat". W latach sześćdziesiątych opublikował wiele powieści psychologicznych ujętych na tle konfliktu dwóch porządków historycznych: przeszłości okupacyjnej i teraźniejszości (Sennik współczesny, 1962; Wniebowstąpienie, 1967) oraz dramaty: Zaduszki (1965); Salto (1970); Jak daleko stąd, jak blisko (1971 - wybór scenariuszy ogłosił w tomie Ostatni dzień lata, 1971). W 1971 ukazała się powieść Nic albo nic, w 1974 Kronika wypadków miłosnych, a w 1976 - quasi-dziennik Kalendarz i klepsydra.

Rodzajem politycznej groteski wykorzystującej elementy dystopii społecznej jest Mała Apokalipsa (1979) - powieść przełożona na norweski (1981), szwedzki (1981) i angielski (1983), w której - jak twierdzi Andrzej Zieniewicz - „posępny, groteskowo wyjaskrawiony obraz współczesnego społeczeństwa pogrążonego w niemocy i dramatycznych konfliktach poddany został konfrontacji z katastroficzną wizją najbliższej przyszłości". Konwencją fantastyki posłużył się także Konwicki w powieści Zwierzoczłekoupiór (Czytelnik, W. 1969), będącej swoistym eksperymentem literackim. Została ona przetłumaczona na bułgarski (1974) i japoński (1975). Jest to utwór napisany w formie zwierzeń kilkunastoletniego chłopca Piotra, który może przenosić się w świat młodości swojego ojca, do małego kresowego miasteczka, gdzie przeżywa miłość do dziewczynki uwięzionej w domu jego sobowtóra Troipa. Fantastyczne relacje Piotra przeplatane są autentycznymi scenami z jego życia, przesyconymi atmosferą problemów i kłopotów warszawskiej rodziny inteligenckiej. Oba wątki sytuacyjne mają tragiczny finał; nieudana próba odzyskania dziewczynki w świecie wyobraźni znajduje odpowiednik w rzeczywistości. Piotr traci uczucia kobiety, a także - ze względu na stanowczą interwencję ojca - musi zrezygnować z dobrze zapowiadającej się kariery filmowej. Szokiem dla czytelnika jest ostatni epizod książki, który wyjaśnia tajemnicę koszmarów sennych bohatera i ujawnia istotny sens budowanego przezeń świata. Nieprzeciętnie zdolny, inteligentny 10-letni erudyta, wypowiadający z lekceważeniem sądy o swoich współczes¬nych, okazuje się wrażliwym fantastą skazanym na nieuchronną śmierć (leukemia).

Fikcja staje się próbą ucieczki z zamkniętego kręgu szpitala, wysiłkiem zrozumienia sensu i celu życia. Książka Tadeusza Konwickiego to utwór wielopłaszczyznowy. Jest powieścią przynoszącą nader prawdopodobny obraz naszych codziennych trosk, kłopotów i radości, w którym poważne problemy mieszają się co krok z sytuacjami komicznymi. Dziecko z przerażającą konsekwencją unaocznia głupotę swoich wychowawców, zaplątanie w sferę pozornych wartości, niewyrafinowanych rozrywek, ckliwych historii miłosnych. W tym sensie Zwierzoczłekoupiór przypomina Małego Księcia de Saint-Exupery'ego, dając sceptyczny osąd świata dorosłych. Ów świat.jest obojętny, niewrażliwy na ból innego człowieka. Jesi rzeczywistością pozornie wytłumaczalną, lecz w gruncie rzeczy niepoznawalną, zdominowaną wiarą w człowieka, który wyzbył się metafizycznych niepokojów stwarzając sobie wewnętrzny raj. Tymczasem ów miraż zostaje raz po raz rozwiewany: jesteśmy osaczeni strachem, obawą przed kruchością naszego życia, niespodzianką, jaką szykuje człowiekowi jego własny los. Świat fantastyczny kreowany w marzeniach Piotra odwołuje się do - jakże częstego w powieściach Konwickiego - zamkniętego kręgu dzieciństwa, przeszłości, wyobraźni (zob. Dziura w niebie, Sennik współczesny). Jest to książka o lęku współczesnego człowieka, w której infantylność marzeń dziecka przeplata się z trzeźwą obserwacją bohatera. Zdumienie ogarnia, ile ten utwór mówi prawdy o dniu dzisiejszym.

Konwicki potrafi fantastyką zwracać się ku materialnej rzeczywistości, pomaga mu ona skutecznie rozwiązywać te niepokoje, które dzieli z innymi niwecząc bariery czasu, przestrzeni i logiki. Narrator dokonuje syntezy obu światów: rzeczywistość dostosowuje do marzeń, wyobraźni. Ta sytuacja przypomina w pewnym sensie przesłanie Buszującego w zbożu Salingera i Wilka stepowego Hessego. Obojętność i osaczenie przenikają do baśni ukazując archetypy naszych wyobrażeń o świecie. Doświadczenia artysty i dziecka są tu tożsame: „opowiedziałem tę nieprawdę, zmyśloną historię właściwie sobie samemu - mówi Piotr - bo chciałem się troszeczkę uwolnić od strachu, bólu i złych myśli. Przyjemnie jest uwalniać się i być wolnym".


Spis treści

Twórczość fantastyczna

  • Zwierzoczłekoupiór – powieść; Czytelnik 1969
  • Mała Apokalipsa – powieść; NOWA 1979 (II obieg, jako nr 10 pisma "Zapis"); adaptacja filmowa: La petite apocalypse, reż. Constantin Costa-Gavras, Paryż 1993)

Inna twórczość

  • Przy budowie – powieść produkcyjna; Czytelnik 1950
  • Nad Wisłą i Pilicą – reportaż; wespół z Tadeuszem Papierem, Książka i Wiedza 1953
  • Władza – powieść; t. I/II Czytelnik 1954−1955
  • Rojsty – powieść; Czytelnik 1956
  • Z oblężonego miasta – powieść; Iskry 1956 (powst. 1954)
  • Dziura w niebie – powieść; Iskry 1959
  • Sennik współczesny – powieść; Iskry 1963
  • Ostatni dzień lata. Scenariusze filmowe − zawiera: Zimowy zmierzch, Ostatni dzień lata, Zaduszki, Salto, Matura, ponadto w wydaniach z 1973 i 1993 − Jak daleko stąd, jak blisko
  • Wniebowstąpienie – powieść; Iskry 1967
  • Trochę apogeum. Opowieść filmowa; powst. w 1967, druk w "Literatura" nr 2−6/1972, niedokończony z powodu ingerencji cenzury, przedr. całości w tomie Wiatr i pył
  • Nic albo nic – powieść; Czytelnik 1971
  • Kronika wypadków miłosnych – Czytelnik 1974
  • Dlaczego kot jest kotem – opowiadanie dla dzieci; ilustracje: Danuta Konwicka; Krajowa Agencja Wydawnicza 1976
  • Kalendarz i klepsydra – sylwa; Czytelnik 1976
  • Kompleks polski – powieść; NOWA 1977 (II obieg, jako nr 3 pisma "Zapis"); adaptacja telewizyjna Jerzego Markuszewskiego 1995)
  • Wschody i zachody księżyca – sylwa; Krąg (II obieg) 1982
  • Rzeka podziemna – powieść; Krąg (II obieg) 1984, wydanie następne jako Rzeka podziemna, podziemne ptaki, Aneks, Londyn 1985
  • Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim – wywiad-rzeka Stanisława Beresia (ps. Stanisław Nowicki), Aneks 1986
  • Nowy Świat i okolice – sylwa, z rysunkami autora; Czytelnik 1986
  • Bohiń – powieść; Czytelnik 1987
  • Zorze wieczorne – sylwa; Alfa 1991; opow.: Kilka dni wojny, o której nie wiadomo, czy była – opublikowane bez wiedzy autora w serii: Współczesne opowiadania polskie; Wyd. UMCS 2001
  • Czytadło – powieść; Nowa 1992
  • Pamflet na siebie – sylwa, Nowa 1995
  • Pamiętam, że było gorąco – rozmowy przeprowadzone przez Katarzynę Bielas i Jacka Szczerbę, Znak 2001
  • Wiatr i pył − wybór tekstów rozproszonych, wybrali i do druku przygotowali Tadeusz Lubelski i Przemysław Kaniecki, Czytelnik 2008
  • W pośpiechu, rozmowy przeprowadził Przemysław Kaniecki, Czarne 2011[1]

Dorobek filmowy

  • Kariera – scenariusz, wespół z Kazimierzem Sumerskim (1954)
  • Zimowy zmierzch – scenariusz (1956)
  • Ostatni dzień lata – scenariusz i reżyseria (1958)
  • Matka Joanna od Aniołów – scenariusz na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza, wespół z Jerzym Kawalerowiczem (1960)
  • Zaduszki – scenariusz i reżyseria (1961)
  • Matura, nowela w produkcji niemiecko-francusko-polskiej Augenblick des Friedens (Czas pokoju/Chwila pokoju) – scenariusz i reżyseria (1965)
  • Faraon – scenariusz na podstawie powieści Bolesława Prusa, wespół z Jerzym Kawalerowiczem (1965)
  • Salto – scenariusz i reżyseria (1965)
  • Jowita – scenariusz na podstawie powieści Stanisława Dygata Disneyland (1967)
  • Jak daleko stąd, jak blisko – scenariusz i reżyseria (1971)
  • Austeria – scenariusz na podstawie opowiadania Juliana Stryjkowskiego; wespół z Jerzym Kawalerowiczem i Julianem Stryjkowskim (1982)
  • Dolina Issy – scenariusz na podstawie powieści Czesława Miłosza, reżyseria (1982)
  • Kronika wypadków miłosnych – scenariusz, obsada aktorska (1985)
  • Lawa – scenariusz na podstawie dramatu Adama Mickiewicza Dziady, reżyseria (1989)

Cytaty

  • "Dzień za dniem powoli mija. Coraz dłuższa życia szyja. Wszystko wokół się pierdoli, my w niewoli, my w niewoli".

Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"

  • "Moje życie albo cudze. Najpewniej jakieś wymyślone. Ulepione z lektur, niespełnień, starych filmów, niedokończonych rojeń, zasłyszanych legend, niewyśnionych snów. Moje życie. Kotlet z białka i kosmicznego pyłu".

Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"

  • "Lepszy jeden rozumny czytelnik z prawdziwą literaturą w ręce, niż dziesiątki tysięcy jamochłonów z papierem toaletowym w garści".

Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"

  • "Wszyscy są jakoś zadowoleni ze swoich miejsc, które im wyznaczyło przeznaczenie i łańcuch genów. Wykonują skromnie, co im każe Wielka Entropia. A ja obrażam się na los, na swoje ograniczenie, na Pana Boga. Pragnę czegoś, czego nie mogę. Marzę o tym, czego nie będzie. Tonę w sześćdziesięciu litrach własnej trującej wody, ja, zdefektowany ssak dwunożny".

Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony