Teodor Tripplin

Z encyklopediafantastyki.pl
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Teodor Tripplin
Data i miejsce urodzenia 13 stycznia,1812
Kalisz
Data i miejsce śmierci 25 stycznia 1881
Warszawa
Narodowość Polska
Ważne dzieła Maskarada w obłokach


Teodor Teuttold Stilichon Tripplin (ur. 13 stycznia 1812 w Kaliszu, zm. 25 stycznia 1881 w Warszawie), ps. "Teuttold" – doktor medycyny, podróżnik, polski pisarz, jeden z prekursorów polskiej literatury fantastycznonaukowej, powstaniec listopadowy, działacz emigracyjny, uczestnik walk niepodległościowych we Włoszech i Serbii.

Był synem Fryderyka Chrystiana Ludwika Tripplina (1774-1840), filologa klasycznego, bibliotekarza, profesora szkół średnich, oficera wojsk napoleońskich, i Fryderyki Julianny Wilhelminy z baronów Horn (ur. 6 listopada 1787 w Królewcu, zm. 15 października 1862 w Tomaszowie Mazowieckim). Z przekonania był kalwinistą. Jego rodzina była pochodzenia hugenockiego. Miał młodszego brata Ludwika Tasillona i siostrę Klotyldę Tusneldę.

Jego potomkiem był Julien Jean Stanislas Tripplin (ur. 7 maja 1843 w Strasburgu, zm. 24 sierpnia 1926 w Londynie), optyk, horolog i astronom francuski, spłodzony ze związku z Hortensją (Hortense) Boulanger.

Dnia 1 listopada 1849 r. w Krakowie pojął za żonę Helenę Rzuchowską, prawdopodobnie córkę Kajetana Dunin-Rzuchowskiego (1775-1848), pułkownika (od r. 1846 generała) wojsk polskich, uczestnika powstania listopadowego, i Kajetanii z Dobieckich (zm. 1861). Małżeństwo nie doczekało się potomstwa.

Nauki pobierał w Szkole Wojewódzkiej w Kaliszu, potem (od 1827) w Pińczowie. W roku 1829 wstąpił do Szkoły Kadetów. Wziął czynny udział w powstaniu listopadowym w stopniu podporucznika jazdy, uczestniczył w bitwach pod Olszynką Grochowską (25 lutego 1831), Iganiami (10 kwietnia 1831) oraz Ostrołęką (26 maja 1831), gdzie został ranny. W czerwcu 1831 walczył pod Kockiem, we wrześniu po kapitulacji Warszawy ruszył na odsiecz oddziałom broniącym się w twierdzy Modlin, ale pod naciskiem wojsk rosyjskich wycofał się wraz z towarzyszami przez Płock i Rypin do Brodnicy, gdzie został internowany przez Prusaków.

Po uwolnieniu z internowania i wyleczeniu ran w Elblągu udał się do Królewca, gdzie podjął studia medyczne na tamtejszym Uniwersytecie (1832-1836). Po ukończeniu studiów udał się statkiem „Aurora” w podróż morską do Anglii, gdzie zamierzał odbyć praktykę lekarską. Dotarł tam pod koniec 1836 roku po pewnych perypetiach (rozbicie statku w pobliżu miasta Jölö u wybrzeżu Norwegii zmusiło go do odbycia podróży lądowej po tym kraju). W Londynie pracował kolejno jako lekarz, nauczyciel, dziennikarz. Przystąpił tam do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (1837). W r. 1837 z Anglii udał się do Hiszpanii, by odbyć praktykę w roli lekarza wojskowego w czasie wojny domowej. Zaciągnął się do chorągwi dragonów don Carlosa. Korzystając z okazji zwiedził Hiszpanię, Portugalię, Maroko (1837-1838). W r. 1838 przybył do Francji na uzupełniające studia w słynnej szkole medycznej w Montpellier. W r. 1840 otrzymał doktorat medycyny i chirurgii na podstawie dysertacji doktorskiej pt. „Quelques mots sur la fièvre typhoïde” (Słów kilka o gorączce tyfusowej).

Od 1840 dr Teodor Tripplin praktykował w klinikach paryskich, potem w kilku miejscowościach francuskich. Pisywał artykuły do gazet francuskich i czasopism lekarskich. W 1841 kandydował nieudanie do Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. W 1842 wykładał chemię w słynnej Szkole Polskiej w Batignolles (ob. dzielnica Paryża), występując pod imieniem „Teuttold”. W 1843 osiadł na krótko w Strasburgu, potem udał się nielegalnie (bez zezwolenia władz pruskich) do Poznania, by spotkać się z rodziną. Gościł przez kilka miesięcy u hrabiego Tytusa Działyńskiego. Został jednak aresztowany przez Prusaków i zmuszony do powrotu do Francji.

Praktykował jako lekarz we Francji, w latach 40. podróżował do Danii, Szwecji i Anglii. W latach 1844-1848 osiedlił się i praktykował jako lekarz w miasteczku Delle w dolnej Alzacji. W 1845 czasowo przebywał w Besançon, skąd wywodziła się hugonocka rodzina Tripplinów. W 1846 odwiedził kraje skandynawskie, a wracając nielegalnie przez kraje niemieckie udał się do Wielkopolski. Został aresztowany, osadzony w twierdzy głogowskiej. Został ponownie wydalony do Francji.

Działalność literacka

W 1849 wrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie, gdzie zajął się pracą literacką, pisząc głównie powieści przygodowe oraz realne obserwacje zmieszane z fikcją, takie jak Wspomnienia z podróży po Danii, Norwegii, Anglii, Portugalii, Hiszpanii i państwie marokańskim (1844) czy Pan Zygmunt w Hiszpanii. Powieść prawdziwa z ostatniej wojny domowej hiszpańskiej (1852). Wydana w 1857 roku powieść Najnowsza podróż po Danii, Norwegii i Szwecji okazała się plagiatem, co zmusiło Tripplina do przeniesienia się na Litwę.

Twórczość fantastyczna

Romansem przygodowo-sensacyjnym z elementami fantastyki naukowej jest Maskarada w obłokach czyli podróż nadpowietrzna na Morze Północne (prwdr. „Gazeta Codzienna" 1856 nr 58-134; wyd. os. R. Rafałowicz, Wilno 1856). Satyryczną utopię selenonautyczną stanowi Podróż po Księżycu odbyta przez Serafina Bolińskiego (B.M. Wolff, Petersburg 1858, przedr. fragm. w: Polska nowela fantastyczna, oprac. S. Otceten, Alfa, W. 1984).

Pierwsza z powieści jest opisem awanturniczej wyprawy balonem nad Morze Północne i obfituje w różnorodne perypetie zakończone przymusowym wodowaniem. Aczkolwiek sam pomysł podróży nie jest w literaturze polskiej motywem nowym (Dymitr Krajewski), warto przypomnieć, że książka Teodora Tripplina wyprzedziła o siedem lat wydanie Pięć tygodni w balonie, głośnej przygodowej powieści Juliusza Verne'a.

Podróż po Księżycu... zawiera znacznie więcej motywów fantastycznonaukowych, poprzedza ją obszerny wstęp Selenografia czyli opis Księżyca, przedstawiający aktualny stan badań w tej dziedzinie. Autor polemizuje m.in. z Tamtym światem Cyrana de Bergerac w kwestii istnienia życia na Srebrnym Globie. Bohater powieści - Serafin Boliński - twórca eliksiru młodości, dostaje się na Księżyc nie za pomocą balonu, lecz snu hipnotycznego, co stawia całą podróż pod znakiem zapytania, ale oddala zarzuty o zbytnie nieprawdopodobieństwo opisywanych wydarzeń. Tripplin założył sobie tym razem inne cele - obraz utopii jest satyrą na stosunki ziemskie (Księżyc zamieszkują skrzydlate dusze zmarłych Ziemian, akcja toczy się w wyidealizowanym Jasnogrodzie i Ciemnostanie, przypominającym naszą planetę). Istotną wartością utworu jest jego prognoza techniczno-naukowa. Tripplin kreuje nowe wynalazki i udoskonala istniejące: na uwagę zasługują takie pomysły, jak mówiące zegary (rodzaj magnetofonów?), wydłużone balony (sterówce?), urządzenia telekomunikacyjne (telegraf akustyczny?).

W 1859 Tripplin wyjechał z kraju wraz żoną do Wiednia, gdzie praktykował u Jana Opolzera, profesora Uniwersytetu Wiedeńskiego. Następnie wyjechał do Konstantynopola, gdzie został lekarzem wojskowym. Odbył podróż po Grecji, odwiedził Jerozolimę, udał się przez Egipt i Algier do Francji. Podjął praktykę medyczną w miasteczku Rives de Gères (Rive-de-Gier), niedaleko St.Étienne w departamencie Loary. Następnie przeniósł się do Włoch i podjął praktykę w Turynie. W 1860 odpowiedział na apel Giuseppe Garibaldiego i walczył o niepodległość Włoch. Uczestniczył w bitwach pod Neapolem i Reggio, za co otrzymał rangę kapitana i order za waleczność. Kiedy Garibaldi podjął walkę z wojskami papieskimi, na znak protestu wraz z innymi Polakami wystąpił z wojska. W latach 1861-1862 wykładał i pracował jako lekarz w polskiej szkole dowódców wojskowych w Genui (przeniesiono ją wkrótce do Cuneo), której założycielem był gen. Ludwik Mierosławski. W sporach emigracyjnych stanął po stronie Mariana Langiewicza i Zygmunta Padlewskiego, czym przyczynił się do ustąpienia Mierosławskiego (V 1962). Opanowawszy dobrze język włoski podjął współpracę z prasą włoską, m.in. z dziennikiem „Il Giornale de Torino” (1862-1866). W 1863 wyjechał do Jerozolimy, zatrudniając się w miejscowym szpitalu. W r. 1864 wrócił do Włoch i w Rzymie podjął praktykę lekarską. Wg Anieli Tripplinówny, „otrzymał [wtedy] od kardynała Riario Sforza polecenie, aby zbadał i udowodnił wspólne pochodzenie wszystkich aryjskich języków. Mozolne to zajęcie zapełniło dwa lata jego życia”. W tym czasie oprócz artykułów prasowych, wspomnień z podróży i recenzji napisał po włosku liczne dramaty i komedie, m.in. „Il Preste”, „I martini”, „La moglie”, „La donna”, wystawiane na wielu scenach włoskich. Jedna ze sztuk „Le donne polacche” (Pisa 1864) ukazała się drukiem. W r. 1866 po wybuchu wojny austriacko-włoskiej wstąpił do szeregów Garibaldiego jako lekarz wojskowy. Brał udział w bitwie pod Custozzą (24 VI 1866 r.), podczas której został ranny, i w oswobodzeniu Wenecji. Zdemilitaryzowany w r. 1868 osiadł wraz emigrantami polskimi, walczącymi o wolność Włoch, w klasztorze Citeriore w Kalabrii. Tu pełnił funkcję lekarza wiejskiego i organisty w miejscowym kościele. Pisywał artykuły polityczne i beletrystyczne, publikowane w prasie włoskiej. W l. 1870-1873 prowadził praktykę prywatną we Florencji i Sienie. W r. 1873 wyjechał w celach zdrowotnych do Jerozolimy, gdzie pozostawał przez 2 lata.

Wiadomość o śmierci pisarza dotarła do Polski w roku 1877 i została ogłoszona w kilku czasopismach polskich[6], a następnie odwołana. Zdaniem Jacka Kolbuszewskiego, sam Tripplin, planując powrót do kraju, poprzedził swój przyjazd zmistyfikowaną nowiną o własnej śmierci. Wersja oficjalna głosi, że podczas pobytu dra Tripplina na Bliskim Wschodzie student medycyny Byszyński (vel Bystrzyński), odbywający u dra Tripplina praktyki lekarskie, zagarnąwszy mienie i dokumenty lekarskie swego pryncypała otworzył praktykę w Bolonii, a potem w Pizie, gdzie jednak umarł (w marcu 1876 lub 1877) w zupełnej nędzy „na skutek nałogu” [morfinizmu] i został pochowany pod imieniem Tripplina. Informacja o śmierci została oficjalnie przekazana do Warszawy. Powróciwszy z Jerozolimy do Włoch (1875), dr Tripplin osiadł na krótko w Turynie i po pewnym czasie odszukał skromną mogiłę „z nazwiskiem Teodora Tripplina” na cmentarzu w Pizie, pozostawionego jednak majątku i dokumentów lekarskich nie odzyskał.

Pod koniec 1876 dr Tripplin zemdlał na ulicy we Florencji i trafił do tamtejszego szpitala miejskiego, gdzie rozpoznał go Teofil Lenartowicz (poeta) i Cyprian Godebski (rzeźbiarz). Po dwumiesięcznej kuracji wyruszył Tripplin do Polski, ale został w Grazu zatrzymany jako podejrzany rewolucjonista przez policję austriacką i pod konwojem odstawiony do więzienia w Brucku. Stamtąd udał się za zgodą władz do zakładu leczniczego dra Jana Czerwińskiego w pobliskim Fürstenhofie. Tam ze względu na stan zdrowia (stwierdzono gruźlicę i ogólne wycieńczenie organizmu) uzyskał zgodę na wyjazd przez Wiedeń do Krakowa, gdzie dociera w kwietniu 1877 r. W Krakowie trafił do szpitala miejskiego i tam został odnaleziony przez bratanicę Anielę Tripplin (1842–1908), warszawską literatkę i dziennikarkę. Przekraczanie granicy rosyjskiej spowodowało 10-dniowe internowanie w Będzinie, gdyż żandarmi carscy uważali Teodora Tripplina za zmarłego. W maju 1877 r. powrócił Tripplin do Warszawy i został oficjalnie rozpoznany przez Karola Kucza, redaktora „Kuriera Codziennego”, i Jana B. Folanda, wiceprezesa Teatrów Warszawskich. Zamieszkał u rodziny zmarłego brata Ludwika Tassillona (1814-1864) i podjął pracę literacką. Oprócz kilku artykułów prasowych ogłosił czterotomowe Wspomnienia z ostatnich podróży (1878).

Zm. 25 stycznia 1881 w Warszawie. Pochowany został w Warszawie na cmentarzu ewangelicko-reformowanym przy ul. Żytniej 42.

Twórczość fantastyczna

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony