Théophile Gautier

Théophile Gautier
Data i miejsce urodzenia	31 sierpnia,1811 Tarbes
Data i miejsce śmierci	23 października 1872 Neuilly-sur-Seine
Narodowość	Francja

‘’’Théophile Gautier’’’, (pol.) Teofil Gautier (ur. 31 sierpnia 1811 w Tarbes, zm. 23 października 1872 w Neuilly-sur-Seine koło Paryża) - francuski pisarz, poeta, dramaturg, publicysta, krytyk literacki, teatralny i sztuki; przedstawiciel drugiej generacji romantycznej, prekursor parnasizmu. Théophile Gautier pochodził z gaskońskiej rodziny mieszczańskiej, która wkrótce po jego narodzinach przeniosła się do Paryża. Studia Gautier podjął w Paryżu.Poznał wówczas m.in. Gérarda de Nervala. Początkowo chciałsię poświęcić karierze malarskiej, jednak w 1829 poznaje Victora Hugo, który zaszczepia w nim zamiłowanie do literatury. Niedługo później, w 1830, staje się przywódcą młodej literatury w walce z klasykami w batalii o dramat Hugo Hernani. Swoje pierwsze dzieła poetyckie piszepod wpływem epoki romantyzmu i do poezji lat trzydziestych wnosi romantyczny ton satanizmu i grozy, który ujawnia się zwłaszcza w poemacie Komedia śmierci (1838). Gautier jawi się jako poeta niezwykle wrażliwy na kolory i kształty. Sam Baudelaire nazywa go czarodziejem literatury i w 1857 to właśnie jemu dedykuje swój zbiór wierszy Kwiaty zła.

Gautier szybko jednak odcina się od romantyków, chociaż według niektórych jego dusza do końca życia pozostaje romantyczna. W zbiorze „LesJeunes-France” z ironią opisuje obyczaje i nastroje ówczesnej bohemy artystycznej. W przedmowie powieści z 1835 „Panna de Maupin” zawiera manifest doktryny „sztuka dla sztuki”. Gautier, tak jak i inni pisarze epoko - Musset oraz Nerval, dorastał w dobie bogacącego się mieszczaństwa i chociaż nie akceptował ani jego praktyk ani ideologii to jednak na tym biernym oporze poprzestawał. Zgodnie z doktryną „sztuka dla sztuki” nie wierzył w społeczną funkcję sztuki. Skupiał swą uwagę na tym co indywidualne i wewnętrzne. Fascynował się psychiką człowieka. Pociągało go to, co jednostkowe, emocjonalne i stłumione.

Stąd też narodziło się zainteresowanie u Gautiera konwencją literatury fantastycznej, znanej przez niego z Anglii i Niemiec. W latach trzydziestych i czterdziestych publikuje, inspirowane dziełami E.T.A. Hauffmanna, pierwsze opowieści fantastyczne: „La Cafetière”(1831), „Onufriusz” (1832), „Panna młoda z krainy snów”(1836), „Le Chevalier double” (1840), „Stopa Mumii” (1840), „Dwóch aktorów w jednej roli” (1841). Także „La Piped’opium”(1838) i „Klub Haszyszystów” (1846) można zaliczyć do nurtu fantastyki. Jego twórczość fantastyczną wieńczą trzy wybitne utwory: „Awatar” (1856), „Jettatura” (1856) i „Spirite” (1865).

Théophile Gautier kreśli fabułę swych utworów w sposób realistyczny, jednak wprowadza do niej zdarzenie, które nie sposób wytłumaczyć przez prawa fizyczne. Wydaje się ono dziwne, niezwykłe, cudowne. Intryguje, dziwi, niepokoi. Autor tak przekształca rzeczywistość i w taki sposób przedstawia los postaci, że zmusza do refleksji nad tajnikami psychiki ludzkiej. Gautier sięga do fantastyki w sposób niezwykle subtelny i oryginalny.

Jako pisarz nie ograniczał się jednak wyłącznie do fantastyki, interesował się także starożytnością, co widoczne jest w jego opowiadaniach takich jak chociażby „Unenuit de Cléopatre” (1838) czy „Le roi Candaule” (1844). Jest także autorem powieści z dziejów Egiptu „Romans Mumii” (1857). Gautier został pochowany na Cmentarzu Montmartre w Paryżu, a autorem pomnika na jego grobie był polski rzeźbiarz - Cyprian Godebski.

Powieści

• Mademoiselle de Maupin. Double amour (1835), Panna de Maupin(1918)
• L'Eldorado, inny tytuł Fortunio (1837-1838)
• Militona (1847)
• Les Roués innocents (1847)
• Les Deux étoiles (1848), inny tytuł Partie carrée (1851) i La Belle Jenny (1865)
• Jean et Jeannette (1850)
• Le Roman de la momie (1858), Romans mumii (1911)
• Le Capitaine Fracasse (1863), Kapitan Fracasse

Zbiory opowiadań

• Les Jeunes-France (1833), zawartość:
  • Sous la table
  • Onuphrius ou les Vexations fantastiques d’un admirateur d’Hoffmann, - Onufriusz czyli fantastyczne udręki pewnego wielbiciela Hoffmanna (1980)
  • Daniel Jovard
  • Celle-ci et celle-là
  • Élias Wildmanstadius
  • Le Bol de punch
• Une Larme du diable (1839) – zawartość:
  • La Chaîne d'or ou L'Amant partagé
  • Omphale. Histoire rococo, - Omfala. Historia w stylu rokoko (1980)
  • Le Petit Chiende la marquise
  • Le Nid de rossignols
  • La Morte amoureuse, - Panna młoda z krainy snów (1961)
  • Une nuit deCléopâtre
• Nouvelles (1845) – zawartość:
  • La Toison d'or
  • Le Roi Candaule
• La Peau de tigre (1852) – zawartość:
  • La Mille et Deuxième Nuit
  • Le Pavillon sur l'eau
  • Deux acteurs pour un rôle, - Dwóch aktorów w jednej roli (1980)
  • L'Oreiller d'une jeune fille
  • Le Berger
  • Le Pied de momie, Stopamumii(1965)
  • Angela, innytytuł:La Cafetière
  • La Maison de mon oncle, autre titre pour L'Âme de la maison
  • L'Enfant aux souliers de pain
  • La Pipe d'opium
  • Arria Marcella
• Avatar (1857), - Awatar (1921)
• Jettatura(1857), - Jettatura (1980)
• Romans et contes(1863) – zawartość:
  • Le Chevalier double
  • Le Club des hachichins, - Klub haszyszystów (1925)

La Peau de tigre (1866) – drugie wydanie zbioru uzupełnione o opowiadania:

• • Une visite nocturne
  • La Fausse conversion
  • Feuillets de l'album d'un jeune rapin
• One of Cleopatra's Nights and Other Fantastic Romances (1882)
• Stopa mumii i inne opowiadania fantastyczne

Opowiadania

• La Cafetière (1831)
• Avatar (1833) - Awatar lub Powtórne wcielenie Awatar, Stopa mumii i inne opowiadania fantastyczne
• Onuphrius, ou les Vexations fantastiques d’un admirateur d’Hoffmann - Onufriusz, czyli fantastyczne udręki pewnego wielbiciela Hoffmanna Stopa mumii i inne opowiadania fantastyczne
• La morte amoureuse (1836)
• Une nuit de Cleopatre (1838)
• Le Pied de Momie (1840) - Stopa mumii Stopa mumii i inne opowiadania fantastyczne, Niesamowite opowieści: Klasyka powieści grozy
• Deux Acteurs pour un rôle (1841) - Dwóch aktorów w jednej roli Stopa mumii i inne opowiadania fantastyczne
• Le Club des hachichins (1846) - Klub haszyszystów Stopa mumii i inne opowiadania fantastyczne
• Future Paris (1851)
• Iettatura (1856) - Iettatura Stopa mumii i inne opowiadania fantastyczne
• The Romance of a Mummy (1858) Romans mumii
• Omphale (1882) - Omfala Stopa mumii i inne opowiadania fantastyczne, Francuskie opowiadania o miłości
• King Candaules (1882)
• Arria Marcella (1882) - Arria Marcella Historie osobliwe i fantastyczne: Nowela francuska od Cazotte'a do Apollinaire'a
• The Double Knight (1993)
• La Morte amoureuse - Panna młoda z krainy snów Fantastyczne opowieści
• The Divided Knight (2002)

Inna twórczość

• Biografie kompozytorów :
  • Mozart (1864)
  • Spontini (1854)
• Méhul (1851)
  • Meyerbeer (1854)
  • Halévy (1852)
  • Auber (1850, 1851)
  • Adolphe Adam (1849, 1850, 1853)
  • Rossini (1852)
  • Donizetti (1854)
  • Berlioz (1839, 1854, 1869, 1870)
  • Félicien David (1848, 1851)
  • Gounod (1854)
  • Ambroise Thomas (1850, 1853)
  • François Bazin (1849)
  • Victor Massé (1853)
  • Niedermeyer (1844, 1853)
  • Chopin (1849)
  • Richard Wagner (1857, 1869)
• Inne dzieła
  • De la mode (1858)
  • Honoré de Balzac (biografia)(1859)
  • Les Vosges(1860)
  • Dessins de Victor Hugo(1863)
  • Rapport sur les progrès de la poésie (1868)
  • Ménagerie intime (1869)
  • La Nature chez elle (1870)
  • Tableaux de siège (1871)
  • Souvenirs de théâtre, d'art et de critique (1903)
• Poezja
  • Poésies (1830), wydane następnie w zbiorze Albertus ou L'Ame et le péché (1833)
  • La Comédie de la mort (1838)
  • Espagna, opublikowane w zbiorze Poésies complètes (1845)
  • Émaux et camées (1852, późniejsze wydania uzupełniane 1853, 1858, 1863,1872)
• Balet i sztukiteatralne
  • Une larme du diable(1839)
  • Giselle, ou Les Wilis, balet (1841)
  • Un voyage en Espagne(1843)
  • La Péri, balet (1845)
  • Le Tricorne enchanté (1845)
  • La Juive de Constantine (1846)
  • Regardez mais ne touchez pas (1847)
  • Le Selam (1850)
  • Paquerette, balet (1851)
  • Gemma, balet (1854)
  • Sacountala, balet (1858)
  • La Femme de Diomède (1860)
• Dzienniki z podróży
  • Tras los montes, późniejLe Voyage en Espagne (1843), Podróż do Hiszpanii (1979)
  • Zigzags (1845), później Caprices et zigzags (1852)
  • Italia (1852)
  • Constantinople (1853)
  • Quand on voyage (1865)
  • Loin de Paris, zbiór artykułów (1865)
  • Impressions de Voyage en Suisse (1865)
  • Voyage en Russie (1867)
  • L'Orient, wydany pośmiertnie (1877)
  • Les Vacances du lundi, zbiór artykułów, wydany pośmiertnie (1884)
• Krytykasztuki, krytykaliteracka
  • Les Grotesques (1843)
  • Salon de 1847
  • Les Beaux-Arts en Europe (1855)
  • L'Art moderne (1856)
  • Histoire de l'art dramatique en France depuis vingt-cinq ans (1858)
  • Honoré de Balzac (1858)
  • Abécédaire du salon de 1861
  • Rapport sur le progrès des Lettres (1868)
  • Histoire du Romantisme, ostatnie dzieło, nieukończone (1874), Pisarze i artyści romantyczni (1975)
  • Portraits contemporains, wydanie pośmiertne (1874)
  • Portraits et souvenirs littéraires, wydanie pośmiertne(1875)
• Curiosa
  • Lettre à la Présidente (1850, opublikowane 1890)

Opracowała Agnieszka Loska