2001: Odyseja kosmiczna (film)

2001: Odyseja kosmiczna (film) (1968) Stanley Kubrick 2001: A Space Odyssey
Scenariusz:	Arthur C. Clarke
	Stanley Kubrick
Muzyka:	György Ligeti
Zdjęcia:	Geoffrey Unsworth
Występują:	Keir Dullea
	Gary Lockwood
	William Sylvester
	Leonard Rossiter
	Margaret Tyzack
	Robert Beatty
	Douglas Rain
Produkcja:	USA
	Wielka Brytania
Typ	film
Gatunek	science siction
Czas	141 min.

Obraz Kubricka w filozoficzny sposób opowiada o powstaniu człowieka i kontakcie z istotą z kosmosu. Doczekał się kontynuacji pt. 2010: Odyseja kosmiczna (film), gdzie wśród rywalizujących ze sobą załóg amerykańskich i radzieckich astronautów pojawia się astronauta David Bowman, który w finale 2001: Odysei kosmicznej został przeniesiony w inny wymiar.

Scenariusz został napisany wspólnie przez Stanleya Kubricka i Arthur C. Clarke, częściowo na podstawie wątków z opowiadań Clarke'a, szczególnie The Sentinel. Na jego podstawie Kubrick nakręcił film, a Clarke napisał powieść pod tym samym tytułem. Jednak książka i film różnią się m.in. położeniem monolitu, to autor powieści wraca do ustaleń reżysera w dalszych częściach powieści.

Był to pierwszy film Kubricka, w którym ważną rolę odegrała muzyka klasyczna. Szczególnie sławny został początek filmu, kiedy muzyka poematu Richarda Straussa Also Sprach Zarathustra ilustruje wschód słońca - tu: człowieka. Ważną rolę odgrywa też muzyka Johanna Straussa - walc Nad pięknym, modrym Dunajem oraz awangardowego kompozytora György Ligeti.

Fabuła

Jeden z najwybitniejszych filmów fantastycznych w historii kina. Składa się z trzech luźno powiązanych ze sobą elementów. Akcja pierwszego epizodu rozgrywa się w czasach prehistorycznych, drugi opisuje odkrycie na Księżycu tajemniczego monumentu, a trzeci opowiada o zagrożonych przez zbuntowany komputer kosmonautach.

Nagrody i nominacje

• Oscar 1969
  • Najlepsze efekty specjalne laureat Stanley Kubrick
  • Najlepszy reżyser Stanley Kubrick (nominacja)
  • Najlepsza scenografia Anthony Masters, Ernest Archer, Harry Lange (nominacja)
  • Najlepsze oryginalne materiały do scenariusza i scenariusz Arthur C. Clarke, Stanley Kubrick (nominacja)
• BAFTA 1969
  • Najlepsze zdjęcia Geoffrey Unsworth
  • Najlepsza scenografia Anthony Masters, Ernest Archer, Harry Lange
  • Najlepsza ścieżka dźwiękowa nagrodzony Winston Ryder
  • Najlepszy film Stanley Kubrick (nominacja)
• David di Donatello 1969
  • Najlepsza produkcja zagraniczna Stanley Kubrick
• Amerykańska Gildia Reżyserów Filmowych 1969
  • Najlepsze osiągnięcie reżyserskie w filmie fabularnym Stanley Kubrick (nominacja)
• Hugo 1969
  • Hugo Najlepsza prezentacja dramatyczna Arthur C. Clarke, Stanley Kubrick ma podstawie historii Arthura C. Clarka pt.: "The Sentinel"
• Saturny 2012
  • Najlepsze wydanie kolekcji na DVD, niezbędna kolekcja filmów Stanleya Kubricka

Ciekawostki

• Członkowie brytyjskiego zespół Pink Floyd, odrzucili propozycję skomponowania muzyki do filmu z powodu innych zobowiązań. Oferty tej nie przyjął także Bernard Herrmann. MGM narzuciło Kubrickowi zaangażowanie do projektu Alexa Northa, jednak i jego kompozycji nie słyszymy w obrazie, ponieważ Kubrick, tak jak planował od samego początku, użył jako podkładu muzycznego utwory kompozytorów klasycznych.
• Kiedy Bowman i Poole jedzą, ilość dań zmienia się pomiędzy ujęciami.
• Kiedy na początku filmu małpy skaczą, jedna z nich nie powraca na dół.
• Podczas wyprawy do monolitu na Księżycu widać w nim odbicie kamery i operatora.
• Zmienia się wielkość kapsuł Discovery, w zależności od kręcenia wewnątrz i na zewnątrz. Podobnie jest z oknami statku, który leci na Księżyc.
• Stacja kosmiczna znajduje się w ciągłym ruchu obrotowym, a mimo to kąt padania promieni słonecznych w ogóle się nie zmienia.
• Nazwa komputera ze statku Discovery to HAL 9000. Gdy każdą literę zastąpimy odpowiednio następną literą alfabetu, otrzymamy nazwę... IBM.
• Jeden z projektów zakładał, że funkcję głównego komputera na Discovery będzie pełnić kobiecy robot "Athena", ostatecznie jednak uznano, że lepiej będzie jeśli komputer będzie bezcielesny, a do tego obdarzony aksamitnym głosem.
• Film ten był przełomowy w dziedzinie efektów specjalnych. Żaden film, wcześniej czy później, nie dokonał takiego postępu w tej dziedzinie. Kubrick uznał, że obecny (ówczesny) poziom efektów jest niewystarczający i na potrzeby filmu wymyślono ponad 200 trików!
• Kubrick wyznaczył specjalną grupę, której jedynym celem było wymyślenie jak powinien wyglądać przedmiot pozostawiony przez kosmitów.
• Początkowo celem podróży był Saturn, a nie Jowisz. Ludzie od efektów przekonali Kubricka, aby zamienić Saturn na Jowisz. Powodem było to, że efekty specjalne nie były wtedy na tyle zaawansowane, aby poradzić sobie z pierścieniami tej planet.
• Początkowo komputer HAL miał być produktem firmy IBM. Zarząd tej firmy jednak nie chciał być kojarzony z wadliwym sprzętem. Sam Clarke tłumaczył że "HAL" nie ma żadnego związku z gigantem rynku komputerowego, a jest jedynie skrótem od Heuristic i Algorythmic.
• Na cześć filmu i książki NASA nazwało jednego z satelitów Marsa :"2001 Mars Odyssey".
• Douglas Rain (głos HALa) nigdy nie odwiedził planu zdjęciowego.
• Gdy Bowman i Poole udają się na spacer w przestrzeni kosmicznej, w tle słychać czyjś oddech. Jest to oddech podłożony przez samego reżysera.
• Melodia, którą HAL nuci w swoich ostatnich chwilach, to piosenka pt. "Daisy". Była to pierwsza piosenka nagrana głosem komputerowym, a było to w 1961 r.
• Wszystkie makiety, modele i dekoracje po filmie zaginęły. Do tej pory nie wiadomo co się z nimi stało, ale wiadomo, że było to celowe posunięcie twórców filmu. W 1974 roku na terenie szkoły w Stevenage odnaleziono zniszczony model stacji kosmicznej, który był ozdobą ogrodu, ale po kilku dniach zniknął.
• Dialogi w całym filmie trwają zaledwie 40 minut. Przez pierwsze 25 minut nie słychać żadnych rozmów. Podobnie rzecz ma się przez ostatnie 23 minuty. Łącznie w całym filmie jest blisko 88 minut materiału, w którym bohaterowie nie wypowiadają ani jednego słowa.
• W 2007 r. film ten znalazł się na trzecim miejscu listy 50 filmów, których efekty specjalne najbardziej wpłynęły na historię kina. Zestawienie przygotowało Stowarzyszenie Efektów Wizualnych (Visual Effects Society - VES).
• Podczas premiery filmu, na której gościł Stanley Kubrick, salę opuściło ponad 240 osób.

Źródło

• [[1]] filmweb
• [[2]] wikipedia