Robert Stiller

Robert Stiller
Data i miejsce urodzenia	25 stycznia,1928 Warszawa
Data i miejsce śmierci	10 grudnia 2016
Narodowość	Polska

Robert Reuven Stiller (ur. 25 stycznia 1928 w Warszawie, zm. 10 grudnia 2016) – polski tłumacz, pisarz i językoznawca żydowskiego pochodzenia. Dzieciństwo spędził na Białorusi, okupację w Warszawie. Należał do AK. W 1947 odszedł od katolicyzmu, w którym był wychowany. Wstąpił do PPS. Pracował etatowo w wojsku. W 1952 roku ukończył polonistykę, studiował slawistykę, dziennikarstwo, indologię oraz nordystykę w Rejkiawiku.

Oprócz tłumaczeń jest autorem kilku książek i esejów o charakterze językoznawczym oraz sztuk teatralnych, oraz współzałożycielem żydowskiej gminy reformowanej i propagatorem odrodzenia judaizmu reformowanego w Polsce. W latach 60. i 70. publikował pod pseudonimami (Tomasz Harasiuk, Jerzy Szperak, Józef Salmanowicz), był m.in. autorem książki "Semantyka zbrodni" o propagandzie w sprawie zbrodni katyńskiej. Na przełomie lat 80.-90. XX w. wspólnie z filozofem i tłumaczem Jerzym Prokopiukiem, dzielił się zainteresowaniami ezoterycznymi na łamach czasopisma "Mój Świat". Opublikował krótką, serię artykułów na ten temat, był też współredaktorem pisma "Gnosis").

Wybrane przekłady

• Vladimir Nabokov

1. Lolita
2. Blady ogień

• Anthony Burgess

1. Człowiek z Nazaretu
2. Mechaniczna pomarańcza (wersja ROS książki A Clockwork Orange)
3. Nakręcana pomarańcza (wersja ANG książki A Clockwork Orange)
4. Rok 1985 (wspólnie ze Zbigniewem Batką)
5. Rozpustne nasienie

• Lewis Carroll

1. Alicja po drugiej stronie lustra
2. Przygody Alicji w Krainie Czarów
3. Wyprawa na Żmirłacza
4. Żabrołaki

• Ian Fleming

1. Sam chciałeś te karty, czyli Casino Royale (w 1990, wspólnie z Agnieszką Sylwanowicz)
2. Żyj i pozwól umrzeć (w 2008)
3. Moonraker (w 2008)
4. Diamenty są wieczne (w 2008)
5. Pozdrowienia z Rosji (w 2008)
6. Dr No (w 2008)
7. Goldfinger (w 2008)
8. Tylko dla twoich oczu (w 2008)
9. Operacja Piorun (w 2008)
10. Szpieg, który mnie kochał (w 2003 jako Moja miłość to agent i 2008)
11. W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości (w 1994 i 2008)
12. Żyje się tylko dwa razy (w 2003 jako Żyjesz tylko dwa razy i 2008)

• Esther Vilar

1. Na dziewczęcej skórze
2. Matematyka Niny Gluckstein

• Bertolt Brecht

1. Postylla domowa i inne wiersze
2. Rekin zęby ma na wierzchu

• Mitologie świata

1. Beowulf – ósmowieczny poemat heroiczny nieznanego autora, zabytek literatury staroangielskiej.
2. Gilgamesz (parafraza i kompilacja na podstawie różnojęzycznych przekładów, głównie ros.)
3. Krymhilda – nie jest wiernym przekładem Pieśni o Nibelungach, a kompilacją dostępnych kompletnych niemieckich wersji opowieści Nibelungenlied i jej wariantów zawartych w Eddach (starszej i młodszej, tzw. prozaicznej) oraz innych utworach.

• Antologie

1. Antologia literatury malajskiej
2. Strofy o zwięrzętach
3. Wiersze o miłości

Przekłady Stillera (np. prozy Burgessa) wyróżniają dołączone do wydań artykuły na temat stosowanego przez autora języka, neologizmów, gwary a także pracy tłumacza.

Powieść Mechaniczna pomarańcza tłumacz przełożył w dwóch wariantach, wykorzystując fakt, że oryginalny język bohaterów był gwarą angielską z licznymi wtrętami wywodzącymi się m.in. z rosyjskiego – polski przekład powstał analogicznie w wersjach z wtrętami pochodzącymi z angielskiego oraz rosyjskiego. Stiller zapowiadał trzeci wariant przekładu powieści, wersję N – germanizowaną – która miała się ukazać pod tytułem Sprężynowa pomarańcza.

Twórczość własna

• Baśnie

1. Chomik – baśń o chomikach
2. Klatin, brat Klatona – baśnie indonezyjskie
3. Małpa i jej małżonek – baśnie malajskie
4. Narzeczony z morza – baśnie skandynawskie (zawiera opowieści z Zardzewiałego miecza w nieco złagodzonej formie i kilka nowych historii,
5. Niewinny Tygrys – baśnie indonezyjskie
6. Skamieniały Statek – baśnie malajskie
7. Zardzewiały miecz – baśnie skandynawskie

• Eseistyka i felietonistyka

1. Lemie! Po co umarłeś? – obszerne komentarze na temat twórczości Stanisława Lema, wspomnienia i refleksje
2. Pokaż język! – zbiór felietonów
3. Semantyka zbrodni – obszerna, logiczno-językowa analiza noty protestacyjnej wystosowanej przez rząd ZSRR w związku z odkryciem masowych grobów polskich oficerów w Katyniu (pod pseudonimem Tomasz Harasiuk)

• Poezja

1. Listy do kochanki
2. Pierwszy raz w życiu
3. Poetyka pierwszej dziewiątki
4. Z czarnowłosych gwiazd