Terry Pratchett

Z encyklopediafantastyki.pl
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Terry Pratchett
Terry pratchett1.jpeg
Data i miejsce urodzenia 28 kwietnia,1948
Beaconsfield
Data i miejsce śmierci 12 marca 2015
Narodowość Anglia
Ważne dzieła Świat Dysku
Strona domowa
Terry pratchett3.jpeg
Terry pratchett4.jpeg
Terry Pratchett i Neil Gaiman
Terry pratchett5.jpg
Terry pratchett2.jpg

Sir Terence David John Pratchett ur. w 1948 brytyjski pisarz fantasy, science fiction, na całym świecie znany ze swojego humorystycznego cyklu fantasy Świat Dysku, który doczekał się wielu przekładów, ekranizacji, animacji komputerowych.

Spis treści

Życiorys

Terry Pratchett urodził się w 1948 w Beaconsfield, jego rodzicami są David i Eileen Pratchett z Hay-on-Wye. Jego wczesne zainteresowania obejmowały m.in. astronomię, zbierał karty herbaty Brooke Bond o kosmosie, posiadał teleskop i pragnął zostać astronomem, nie miał jednak wystarczających zdolności matematycznych. Ta pasja spowodowała, że zainteresował się brytyjską i amerykańską prozą science fiction, co z kolei doprowadziło go do uczestnictwa w konwentach science fiction od około 1963/1964. Przestał w nich brać udział parę lat później, gdy dostał pierwszą pracę. Początkowo czytał prace H.G. Wells'a i Arthur'a Conan Doyle'a i "każdą książkę, którą powinno się przeczytać".

W wieku 13 lat Pratchett opublikował w gazetce szkolnej swoje pierwsze opowiadanie – The Hades Business. Pierwsza komercyjna publikacja jego pracy nastąpiła, gdy miał 15 lat. W wieku 17 lat Pratchett opuścił szkołę i zaczął pracować jako dziennikarz Bucks Free Press. W tym czasie ukończył także kurs dziennikarstwa.

Pratchett był w latach 90. najlepiej sprzedającym się autorem w Wielkiej Brytanii. Do lutego 2007 roku sprzedał na całym świecie ok. 50 milionów książek, a jego dzieła zostały przetłumaczone na 33 języki. Obecnie jest drugim najchętniej czytanym pisarzem w Wielkiej Brytanii, a w USA siódmym najchętniej czytanym pisarzem niepochodzącym ze Stanów Zjednoczonych.

Terry Pratchett został Kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego w 1998 „za zasługi dla literatury”. Jego powieść Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie zdobyła w 2001 nagrodę Carnegie Medal za najlepszą książkę dla dzieci. Książki Pratchetta są często określane jako „kultowe”. W 2008 otrzymał tytuł szlachecki.

Około 1968 roku, podczas swojej pracy jako dziennikarz, Pratchett przeprowadzał wywiad z Peterem Banderem van Durenem, współdyrektorem niewielkiego wydawnictwa. Podczas spotkania Pratchett wspomniał, że napisał powieść Dywan. Bander van Duren i jego partner, Colin Smythe, opublikowali książkę ilustrowaną obrazami autorstwa pisarza w 1971 roku. Powieść otrzymała kilka bardzo dobrych recenzji. Kolejnymi dziełami Pratchetta były książki science fiction Ciemna strona Słońca i Warstwy wszechświata, opublikowane w 1976 i 1981 roku.

W 1983 roku Pratchett zatrudnił się jako rzecznik prasowy w Centralnym Zarządzie Elektroenergetyki), w oddziale, na obszarze którego znajdowały się trzy elektrownie jądrowe. Pisarz żartował później, że wybrał idealny moment na rozpoczęcie tej kariery – tuż po wypadku w elektrowni jądrowej Three Mile Island w Pensylwanii. Mówił także, że napisałby książkę o doświadczeniach z tej pracy, gdyby uważał, że ktokolwiek mu uwierzy.

Pierwsza powieść ze Świata Dysku – Kolor magii – została wydana w 1983 roku przez Colina Smythe'a (w twardej oprawie) i przez wydawnictwo New English Library (w miękkiej oprawie). Prawa do wydań w miękkiej oprawie zostały wkrótce odkupione przez wydawnictwo Transworld, które publikuje książki Pratchetta do dziś. Pratchett zdobył popularność po tym, jak program Woman's Hour nadawany w BBC Radio 4 wyemitował sześcioodcinkowy serial radiowy na podstawie Koloru magii. Stał się bardziej znany po wydaniu jego kolejnej powieści Blask fantastyczny w 1986 roku. W późniejszym czasie prawa do wersji w twardej oprawie zostały wykupione przez duże wydawnictwo Victor Gollancz, które publikuje Pratchetta do dziś, a Smythe został agentem literackim pisarza. Pratchett był pierwszym pisarzem fantasy wydawanym przez Gollancza. Okładki do obu tych książek namalował Josh Kirby, co zapoczątkowało wieloletnią współpracę obu artystów trwającą aż do śmierci malarza w 2001 roku.

Pratchett rzucił pracę w CEGB w 1987 roku po publikacji czwartej powieści ze Świata Dysku – Mort, by całkowicie skupić się na pisarstwie. Sprzedaż jego powieści szybko wzrastała i wiele książek jego autorstwa okupowało szczyty list bestsellerów. Według „The Times” Pratchett był najlepiej sprzedającym się autorem z Wielkiej Brytanii w 1996. Niektóre jego książki były wydawane przez Doubleday, inne przez Transworld. Obecnie w USA Pratchett jest publikowany przez HarperCollins.

Według raportu Bookseller's Pocket Yearbook z 2005, w 2003 Pratchett zdobył 3,4% rynku wydawniczego fantastyki w twardych oprawach, jeśli chodzi o liczbę sprzedanych egzemplarzy i 3,8% jeśli chodzi o ich wartość, co dało mu drugie miejsce po J. K. Rowling (odpowiednio 6% i 5,6%), podczas gdy na rynku książek z miękką oprawą Pratchett zajmuje piąte miejsce z 1,2% w liczbie i 1,3% w wartości sprzedanych książek (po Jamesie Pattersonie (1,9% i 1,7%), Alexandrze McCall Smisie, Johnie Grishamie i Tolkienie). W Wielkiej Brytanii jego książki sprzedają się w 2,5 miliona egzemplarzy rocznie.

Nagrody

Pratchett otrzymał nagrodę British Book Awards – Autor Roku w dziedzinie Fantasy i Science Fiction w 1994. W 1998 został kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego za zasługi dla literatury. Skomentował to w typowy dla siebie sposób: Sądziłem, że 'zasługi dla literatury' oznaczają powstrzymywanie się od pisania. Otrzymał także tytuł doktora honoris causa w dziedzinie literatury Uniwersytetu w Warwick w 1999[18], Uniwersytetu w Portsmouth w 2001[19], Uniwersytetu w Bath w 2003[20] i Uniwersytetu w Bristolu w 2004[21]. Powieść Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie otrzymała w 2001 roku Carnegie Medal dla najlepszej powieści dla dzieci (wręczoną w 2002 roku). W 2003 roku Pratchett umocnił swoją pozycję jednego z najbardziej lubianych brytyjskich autorów, dołączając do Charlesa Dickensa jako jedyny autor z pięcioma książkami na liście 100 najlepszych książek BBC (cztery z nich to powieści ze Świata Dysku). Był także autorem największej liczby książek w pierwszej dwusetce (piętnaście). Wszystkie powieści o Tiffany Obolałej otrzymywały nagrodę Locus Award dla najlepszej książki dla młodzieży (2004, 2005, 2007).

12 grudnia 2007 dziennik Guardian poinformował, że Pratchett cierpi na rzadką odmianę choroby Alzheimera. Pisarz od wielu lat angażuje się w walkę na rzecz legalizacji eutanazji. W grudniu 2010 wraz z ekipą BBC nakręcił kontrowersyjny film Decydując się na śmierć, o ostatnich chwilach życia nieuleczalnie chorego brytyjskiego milionera Petera Smedleya, który w szwajcarskiej klinice przed kamerami wypił truciznę. Film 13 czerwca 2011 został na Wyspach wyemitowany przez BBC.

Twórczość

Pratchett ma w swoim dorobku zarówno powieści fantasy jak i science fiction, ale skoncentrował się niemal wyłącznie na pierwszym gatunku, gdyż według jego słów w fantasy "łatwiej zbudować świat wokół historii".

Terry Pratchett nie ukrywa, że wpływ na jego dzieła ma współczesna kultura. Nawiązania do niej są głównym źródłem jego humoru. W swoich powieściach nawiązał do wielu postaci z kultury masowej i historii, choć zwykle w dość niespodziewany sposób. Pratchett lubi kryminały, co widać w dyskowej serii o Straży Miejskiej Ankh-Morpork. Jest jedynakiem i jego postacie często nie mają rodzeństwa, ponieważ „w fikcji jedynaki są interesującymi postaciami”. Przykładem jest Susan Sto Helit.

Najwcześniejszymi inspiracjami Pratchetta były O czym szumią wierzby Kennetha Grahame, twórczość Isaaca Asimova i Arthura Clarke'a. W swoich dziełach nawiązuje także do takich pisarzy, jak P. G. Wodehouse, Tom Sharpe, Jerome K. Jerome, Larry Niven, Roy Lewis, G. K. Chesterton i Mark Twain.

Poza swoim charakterystycznym stylem pisania, Pratchett jest znany z używania w swoich książkach licznych, czasem wielopoziomowych przypisów[40]. Przypisy te występują w różnej liczbie i wprowadzają zazwyczaj do powieści element humorystyczny, zawierają ciekawostki lub komentują narrację. Inną charakterystyczną cechą dzieł Pratchetta jest brak podziału na rozdziały w większości z nich. Pisarz uważa, że w powieściach dla dorosłych rozdziały są zbędne. Jednakże od tej reguły zdarzają się wyjątki: na rozdziały jest podzielony cykl o Akwili Dokuczliwej (albo Tiffany Obolałej), Moiście von Lipwigu jak również Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie.

Imiona bohaterów i nazwy miejsc są często u Pratchetta aluzjami do ludzi i rzeczy w realnym świecie. Niektórzy bohaterowie są parodiami dobrze znanych postaci, np. Cohen Barbarzyńca to dyskowa wersja Conana Barbarzyńcy, zaś Leonard z Quirmu — Leonarda da Vinci.

Słynnym zabiegiem Pratchetta jest także akcentowanie wypowiedzi jednej z najbardziej znanych postaci Dysku, Śmierci, przez zapisywanie ich wielkimi literami, i pomijanie początkowej pauzy (w oryginale — cudzysłowu).

Pratchett zaczął używać komputerów do pisania, kiedy tylko stało się to możliwe. Jego pierwszym komputerem był Sinclair ZX81, ale pisać zaczął na modelu Amstrad 464, zastąpionym później przez PC. W wyniku jego doświadczeń z komputerami powstał Hex, jedno z niewielu fikcyjnych urządzeń tego typu w Świecie Dysku. Pratchett jest zapalonym graczem komputerowym i współpracował z zespołami programistów tworzących gry na podstawie jego prac. Lubi gry, które są inteligentne i posiadają pewną głębię i za przykład podaje Half-Life 2.

Pratchett był jednym z pierwszych pisarzy używających Internetu do komunikowania się ze swoimi fanami. Od 1992 współpracuje przy prowadzeniu usenetowej grupy dyskusyjnej alt.fan.pratchett.

Świat Dysku

Licząca obecnie około czterdziestu książek seria Świat Dysku, to humorystyczne, a często satyryczne fantasy. Autor osadził akcję w wymyślonym przez siebie świecie – Świecie Dysku – jako alegorii zwykłego, codziennego życia. Nazwa Świat Dysku pochodzi od jego konstrukcji – świat ten jest ogromnym dyskiem leżącym na grzbiecie czterech słoni, które z kolei stoją na skorupie olbrzymiego żółwia A'Tuina płynącego przez pustkę. Jest to nawiązanie do jednego ze średniowiecznych wyobrażeń Ziemi. Powieści parodiują wiele zjawisk i idei dzisiejszego świata: kultowe postacie fantasy i science fiction (np. Conana Barbarzyńcę), filmy Ingmara Bergmana, specyfikę Australii, Hollywood, prasę, muzykę rock and roll czy historię Egiptu, nawiązują też do religii, filozofii, związków zawodowych, polityki czy monarchii.

Wraz z Ianem Stewardem i Jackiem Cohenem, Pratchett napisał Naukę Świata Dysku (The Science of Discworld) (1999), Naukę Świata Dysku II: Glob (The Science of Discworld II: The Globe) (2002) i Naukę Świata Dysku III: Zegarek Darwina (The Science of Discworld III: Darwin's Watch) (2005). Wszystkie te książki opowiadają o postaciach ze Świata Dysku obserwujących i eksperymentujących na świecie bardzo podobnym do naszego. Powieści te posiadają także rozdziały, które w popularnonaukowy sposób opisują prawa rządzące naszym światem (np. ewolucję). W 1999 Terry Pratchett nazwał Cohena i Stewarta Honorowymi Czarodziejami z Niewidocznego Uniwersytetu. Stało się to na tej samej ceremonii, na której Terry Pratchett otrzymał od Uniwersytetu w Warwick honorowy stopień naukowy.


Bromeliad

cykl Księgi nomów

Discworld

cykl Świat Dysku

INNE

Johnny Maxwell

cykl Trylogia Johnny Maxwell

  1. Johnny and the Dead - The Play (1996) z Stephen Briggs

The Long Earth

cykl Długa Ziemia

Powieści

Zbiory opowiadań

Omnibusy

Serie nonfiction

  • Discworld
    • Discworld Mapy
  1. The Streets of Ankh-Morpork (1993) z Stephen Briggs
  2. The Discworld Mapp (1995) z Stephen Briggs
  3. A Tourist Guide to Lancre (1998) z Stephen Briggs

Nonfiction

Inna twórczość

Opowiadania

Źródła

  • [1] wikipedia
  • [2] Oficjalna strona autora
  • [3] Polska strona poświęcona twórczości Pratchetta

Cytaty

  • "Jest śmierć i podatki, ale podatki są gorsze, bo śmierć przynajmniej nie trafia się człowiekowi co roku".

Terry Pratchett "Kosiarz"

  • "Ludzie, którzy nie potrzebują innych ludzi, potrzebują innych ludzi, by im okazywać, że są ludźmi, którzy nie potrzebują innych ludzi".

Terry Pratchett "Maskarada"

  • " – Chciałem powiedzieć (...) że na tym świecie jest chyba coś, dla czego warto żyć.

Śmierć zastanowił się przez chwilę. KOTY, stwierdził w końcu. KOTY SĄ MIŁE".

Terry Pratchett "Czarodzicielstwo"

Źródło „https://encyklopediafantastyki.pl/index.php?title=Terry_Pratchett&oldid=109596”
Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony