Sowa
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Po łacinie strix, strigis.
Ze względu na nocny tryb życia z reguły łączona z ciemnością, nocą i śmiercią, była zapowiedzią nieszczęścia, niekiedy symbolizowała mądrość ponieważ zgodnie z dawnym wyobrażeniem za wielkimi oczami miał kryć się wielki mózg, a także dlatego, że widziała w ciemności.
W Indiach oraz Egipcie sowa to ptak śmierci. Hindusi łączyli ją z bogiem śmierci, Jamą. U Rzymian jej pojawienie się w określonych okolicznościach było prodigium, czyli złowróżebnym znakiem. Wierzono, że jej huczenie zapowiada śmierć bądź nieszczęście. We włoskim folklorze to samo znaczenie niosło wpatrywanie się sowy w czyiś dom. W rzymskich wierzeniach w nocne ptaki, a więc także w sowy, zamieniały się wiedźmy, po to by wysysać krew śpiącym i niemowlętom. Wierzenie to za pośrednictwem trafiło później do Słowian.
Istoty te stały się znane pod nazwą strzygi, od łacińskiego słowa strix, oznaczającego właśnie sowę. Podobnie jak ich rzymskie kuzynki, były to wiedźmy, które pod postacią ptaków pożywiały się ciałem bądź krwią ludzi. Postać strzygi była łączona z inną istotą, rdzennie słowiańskim wampirem. Podobnie jak u innych ludów, także u Słowian dźwięk wydawany przez sowę zapowiadał śmierć. Przysłowia mówią o nieszczęściu jakie przynosi jej hukanie, gdy zasiądze na dachu domostwa. W baśniach, obok kruka, kota i węża stała się atrybutem Baby Jagi.
W wierzeniach szamańskich sowa jest jednym z przewodników szamana po zaświatach, związany z dołem, krainą ciemności i zmarłych.
U niektórych plemion indiańskich w Ameryce, postać sów przybierały duchy. Tam również były one kojarzone ze śmiercią. W mitach strzegły przed ludźmi światła.
W starożytnej Grecji, przeciwnie sowa oznaczała mądrość. Była symbolem Ateny oraz Aten, a jej wizerunek widniał na tamtejszych monetach, a bogini w poematach Homera nosiła przydomek soowiokiej. Ponieważ zwierząt tych było tam pełno, zwrot „zanosić sowy do Aten” oznaczał robienie rzeczy niepotrzebnej. W mitach z kręgu kultury klasycznej, w Tartarze Aloadzi są dręczeni między innymi przez krzyk sowy. W sow zostaje zamieniona Polyfonte.
W astrologii sowa wiązała się symbolicznie z Saturnem, również ze względu na swój nocny, ciemny aspekt. Ponadto była symbolem wiedzy tajemnej.
Chrześcijaństwo postrzegało sowę ambiwaletnie. Z jednej strony jako zwierzę nocne, a więc uosobienie ciemności, była symbolem tych, którzy zapatrzeni we własną mądrość, nie dostrzegają jednak mądrości duchowej, to znaczy atrybutem filozofów, niewierzących i heretyków. Z drugiej strony jako zwierzę, które postrzega jasno w ciemności, symbolizowała mądrość, a także Chrystusa podczas cierpienia. Biblia widziała w sowie zwierzę nieczyste.
Literatura
- Leksykon symboli, Warszawa 1991.
- Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 2006.
- Wypustek A., Magia antyczna, Wrocław 2001.
- Frazer J.G., Złota gałąź, Kraków 2012.
- Nozedar A., The illustrated signs & symbols sourcebook, New York 2010.
- Cooper J.C., Zwierzęta symboliczne i mityczne, Poznań 1998.
