Janusz A. Zajdel
| Linia 81: | Linia 81: | ||
*Dziwny, nieznany świat 1963 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | *Dziwny, nieznany świat 1963 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | ||
*Próba 1963 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | *Próba 1963 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | ||
| − | *Sami 1963 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Sami 1963 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
| − | *Towarzysz podróży 1963 [[Przejście przez lustro]] | + | *Towarzysz podróży 1963 [[Przejście przez lustro]], [[Wyższe racje]] |
*Druga strona lustra 1964 | *Druga strona lustra 1964 | ||
*Blisko słońca 1965 [[Przejście przez lustro]] | *Blisko słońca 1965 [[Przejście przez lustro]] | ||
| Linia 89: | Linia 89: | ||
*Egipski kot 1965 [[Jad mantezji]] | *Egipski kot 1965 [[Jad mantezji]] | ||
*Epidemia 1965 [[Jad mantezji]] | *Epidemia 1965 [[Jad mantezji]] | ||
| − | *Feniks 1965 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Feniks 1965 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
| − | *Jad mantezji 1965 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | + | *Jad mantezji 1965 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]], [[Wyższe racje]] |
| − | *Studnia 1965 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | + | *Studnia 1965 [[Jad mantezji]], [[Feniks (Zajdel)|Feniks]], [[Wyższe racje]] |
*Eksperyment 1966 | *Eksperyment 1966 | ||
*Kolejność umierania 1966 | *Kolejność umierania 1966 | ||
*Telechronopator 1966 | *Telechronopator 1966 | ||
| − | *Dyżur 1967 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Dyżur 1967 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
| − | *Satelita 1967 | + | *Satelita 1967 [[Wyższe racje]] |
| − | *Prognozja 1968 [[Iluzyt]] | + | *Prognozja 1968 [[Iluzyt]], [[Wyższe racje]] |
*Metoda doktora Quina 1969 [[Przejście przez lustro]] | *Metoda doktora Quina 1969 [[Przejście przez lustro]] | ||
*Śmierć Karola 1969 | *Śmierć Karola 1969 | ||
| Linia 107: | Linia 107: | ||
*Porządek musi być 1971 [[Przejście przez lustro]] | *Porządek musi być 1971 [[Przejście przez lustro]] | ||
*Skorpion 1971 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | *Skorpion 1971 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | ||
| − | *Tam i z powrotem 1971 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Tam i z powrotem 1971 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
*Wszystkowiedzący 1971 [[Iluzyt]] | *Wszystkowiedzący 1971 [[Iluzyt]] | ||
*Apetyt na śliwki 1972 [[Przejście przez lustro]] | *Apetyt na śliwki 1972 [[Przejście przez lustro]] | ||
| − | *Bunt 1972 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Bunt 1972 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
*Pigułka bezpieczeństwa 1972 | *Pigułka bezpieczeństwa 1972 | ||
*Uranofagia 1972 | *Uranofagia 1972 | ||
| Linia 120: | Linia 120: | ||
*Śmieszna sprawa 1974 | *Śmieszna sprawa 1974 | ||
*Żywa torpeda 1974 | *Żywa torpeda 1974 | ||
| − | *Czwarty rodzaj równowagi 1975 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Czwarty rodzaj równowagi 1975 [[Przejście przez lustro]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
*869113325 1976 [[Iluzyt]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | *869113325 1976 [[Iluzyt]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | ||
| − | *Dokąd jedzie ten tramwaj? 1976 [[Iluzyt]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Dokąd jedzie ten tramwaj? 1976 [[Iluzyt]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
*Dowód 1976 [[Iluzyt]] | *Dowód 1976 [[Iluzyt]] | ||
*Dziki w kartoflisku 1976 [[Iluzyt]] | *Dziki w kartoflisku 1976 [[Iluzyt]] | ||
| − | *Ferma 1976 [[Iluzyt]] | + | *Ferma 1976 [[Iluzyt]], [[Wyższe racje]] |
| − | *Gra w zielone 1976 [[Iluzyt]] | + | *Gra w zielone 1976 [[Iluzyt]], [[Wyższe racje]] |
| − | *Iluzyt 1976 [[Iluzyt]] | + | *Iluzyt 1976 [[Iluzyt]], [[Wyższe racje]] |
*Inspekcja 1976 [[Iluzyt]] | *Inspekcja 1976 [[Iluzyt]] | ||
*Instynkt opiekuńczy 1976 [[Iluzyt]] | *Instynkt opiekuńczy 1976 [[Iluzyt]] | ||
| Linia 134: | Linia 134: | ||
*Ten piękny dzień 1976 [[Iluzyt]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | *Ten piękny dzień 1976 [[Iluzyt]], [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | ||
*Po balu 1977 | *Po balu 1977 | ||
| − | *Awaria 1978 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Awaria 1978 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
| − | *Skok dodatni 1978 | + | *Skok dodatni 1978 [[Wyższe racje]] |
| − | *Woda życia 1978 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Woda życia 1978 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
| − | *... et in pulverem reverteris 1979 | + | *... et in pulverem reverteris 1979 [[Wyższe racje]] |
*Epizod bez następstw 1979 | *Epizod bez następstw 1979 | ||
| − | *Psy Agenora 1980 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | + | *Psy Agenora 1980 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]], [[Wyższe racje]] |
*Anomalia 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | *Anomalia 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | ||
*Invigil 1981 | *Invigil 1981 | ||
*Operacja "Wiwarium" 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | *Operacja "Wiwarium" 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | ||
*Podwójna pętla 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | *Podwójna pętla 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | ||
| − | *Utopia 1981 | + | *Utopia 1981 [[Wyższe racje]] |
*Welcome on the Earth 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | *Welcome on the Earth 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | ||
| − | *Wyższe racje 1981 | + | *Wyższe racje 1981 [[Wyższe racje]] |
| − | *Zabawa w berka 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]] | + | *Zabawa w berka 1981 [[Feniks (Zajdel)|Feniks]], [[Wyższe racje]] |
*Dzień liftera 1982 | *Dzień liftera 1982 | ||
*Felicitas 1982 | *Felicitas 1982 | ||
| Linia 153: | Linia 153: | ||
*Relacja z pierwszej ręki 1982 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | *Relacja z pierwszej ręki 1982 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | ||
*Stan spoczynku 1982 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | *Stan spoczynku 1982 [[Dokąd jedzie ten tramwaj?]] | ||
| − | *Chrzest bojowy 1985 | + | *Chrzest bojowy 1985 [[Wyższe racje]] |
*Pełnia bytu 1985 | *Pełnia bytu 1985 | ||
*Uchodzisz 1985 | *Uchodzisz 1985 | ||
| Linia 159: | Linia 159: | ||
*Macki 1986 | *Macki 1986 | ||
*Residuum 1986 | *Residuum 1986 | ||
| − | *Adaptacja 1987 | + | *Adaptacja 1987 [[Wyższe racje]] |
*Wyjątkowo trudny teren 1987 | *Wyjątkowo trudny teren 1987 | ||
*Zegar 1987 | *Zegar 1987 | ||
Wersja z 15:52, 10 kwi 2012
| Janusz A. Zajdel | |
| |
| Data i miejsce urodzenia | 15 sierpnia,1938 Warszawa |
| Data i miejsce śmierci | 19 lipca 1985 Warszawa |
| Narodowość | Polska |
| Ważne dzieła | Limes inferior |
Janusz Andrzej Zajdel ur. 15 sierpnia 1938 w Warszawie. Ukończył fizykę na Uniwersytecie Warszawskim i przez wiele lat pracował w Centralnym Laboratorium Ochrony Radiologicznej, gdzie na początku lat 80. był współzałożycielem komisji zakładowej NSZZ Solidarność. Był aktywnym członkiem ZAiKSu stanowczo sprzeciwiając się łamaniu praw autorskich. Specjalista w zakresie fizyki jądrowej. Autor artykułów, broszur, skryptów i książek popularnonaukowych.
Spis treści |
Twórczość
Jako twórca SF debiutował na łamach „Młodego Technika" (1961 nr 10) opowiadaniem Tau Wieloryba. Opublikował ponad 50 opowiadań zamieszczonych w „Horyzontach Techniki", „ITD", „Młodym Techniku", „Panoramie", „Razem". Jego teksty były przedrukowywane w antologiach Posłanie z piątej planety (NK, W. 1964); Wołanie na Mlecznej Drodze (NK, W. 1976); Wehikuł wyobraźni (Wyd. Pozn. Poz. 1978); Gość z głębin (Czytelnik, W. 1979); Stało się jutro (NK, W. 1974, 1976 t. 2-3 i 6-7); Kroki w nieznane (Iskry, W. 1971-1976 t. 2-6).
Pierwszy zbiór opowiadań Janusza Zajdla Jad mantezji ukazał się w 1965 (NK, W.: Egipski kot; Dziwny nieznany świat; Feniks; Próba; Epidemia; Studnia; Robot nr 3; Ciemność; Jad mantezji).
W 1966 opublikował powieść Lalande 21185 (NK, W.), a w 1975 kolejny zbiór opowiadań Przejście przez lustro {Iskry, W.: Tam i z powrotem; Diabelski młyn; Blisko Słońca; Bunt; Przejście przez lustro; Czwarty rodzaj równowagi; Porządek musi być; Tau Wieloryba; Skorpion; Zjawa; Sami; Metoda doktora Quina; Apetyt na śliwki; Dyżur; Konsensor; Kontakt; Towarzysz podróży).
W tym samym roku wydał powieść Prawo do powrotu (NK, W. 1975); w rok później zbiór opowiadań Iluzyt (NK, W. 1976: Ten piękny dzień; Wszystkowiedzący; Gra w zielone; Instynkt, opiekuńczy; Dziki w kartoflisku; 869113325; Inspekcja; Poczucie winy; Prognozja; Nieingerencja; Dowód; Ferma; Potęga rozumu; Dokąd jedzie ten tramwaj; Iluzyt). W 1980 wyszła powieść Cylinder van Troffa (Czytelnik, W.), w 1981 zbiór opowiadań Feniks (NK, W.: Dziwny nieznany świat; Feniks; Próba; Studnia; Jad mantezji; Operacja "Wiwarium"; Anomalia; Podwójna pętla; Zabawa w berka; Welcome on the Earth). W 1982 ukazał się kolejny zbiór opowiadań Ogon diabła (KAW, W.: Relacja z pierwszej ręki; Telechronopator; Stan spoczynku; Eksperyment; Po balu; Awaria; Dżuma, cholera i ciężka grypa; Uranofagia; Woda życia; Et in pulverem reventeris; Felicitas; Psy Agenora; Epizod bez następstw; Dzień liftera; Raport z piwnicy; metoda laboratoryjna; Skok dodatni; Ogon diabła).
W tym samym roku opublikował powieść Limes inferior (Iskry, W. 1982), następnie Wyjście z cienia (powieść, Czytelnik, W, 1983) i Całą prawdę o planecie Ksi (powieść, KAW, W. 1984). Pośmiertnie ukazały się jeszcze wybory opowiadań Zajdla: Dokąd jedzie ten tramwaj (KiW, W. 1988) oraz Wyższe racje (Wyd. Pozn., Poz, 1988), Jego książki są przekładane na rosyjski, czeski, niemiecki i bułgarski. W 1980 Janusz Zajdel został laureatem nagrody Ministra Kultury i Sztuki za powieść Cylinder van Troffa ; jest również laureatem nagród Fandomu Polskiego, „Młodego Technika" i „Fantastyki" (dwukrotnie: za Wyjście z cienia i całokształt twórczości). Działacz międzynarodowego ruchu SF, członek World SF. Zmarł 19 lipca 1985 w Warszawie.
Uważany za czołowego przedstawiciela nurtu socjologiczno-politycznego debiutował w latach sześćdziesiątych klasycznymi opowiadaniami science fiction, tworzonymi z dbałością o szczegóły techniczne, dotyczącymi nieoczekiwanych konsekwencji zastosowania „cudownych wynalazków", wypadków z robotami, różnych wariantów dialogu cywilizacyjnego. Nie na wynalazkach technicznych skupiał jednak uwagę, lecz na mechanizmach społecznych wprawiających je w ruch, obserwując zachowanie człowieka w różnych, niekiedy ekstremalnych warunkach. Stale obecny w twórczości Janusza Zajdla był nurt ostrzegająco-refleksyjny, mówiący o zagrożeniu środowiska naturalnego, daremnym poszukiwaniu szczęścia, pytaniu o przyszły kształt świata, o to, co zrobimy z naszą cywilizacją, dziedzictwem kultury.
Pozornie typowa sytuacja jak „inwazja" kosmitów ("Feniks") pozwalała ostrzec przed niebezpieczeństwem zbrojeń i nuklearnego zniszczenia Ziemi. "Czwarty rodzaj równowagi" mówił o konieczności stabilizacji politycznej; Skorpion ostrzegał przed ingerencją w rozwój myśli ludzkiej; Dyżur był pytaniem o sens życia człowieka, realizację marzeń, ideałów; "869113325" refleksją o zagrożeniach cywilizacyjnych, które sami stwarzamy, żądając postępu ze wszelką cenę, tracąc po drodze coś znacznie cenniejszego: ludzką godność, prawo decydowania o swoim losie. I wreszcie problemy, które powracają w różnych odmianach literackich, w wypowiedziach humanistów, filozofów, myślicieli: czym jesteśmy - wytworem ślepego losu, przypadku czy prawidłowości, eksperymentu ("Relacja z pierwszej ręki"). Jak daleko sięgają granice tego eksperymentu, gdzie w obręb nauki winna wkroczyć etyka, na czym polega odpowiedzialność uczonego za wytwory, które powołuje do życia?
Najbardziej cenione w dorobku literackim Janusza Zajdla są jego powieści wydane na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Cylinder van Troffa ukazywał klasyczne problemy SF, ale w ogromnym nasileniu, rzadko spotykanym w rodzimej fantastyce (przeludnienie, katastrofy ekologiczne, demograficzne, żywnościowe, fiasko eksperymentów genetycznych na tle niewyobrażalnej samotności człowieka zamkniętego w sztucznym środowisku, pozbawionego szans kontaktu z najbliższymi). Powieść Limes inferior wprowadzała do science fiction problemy ekonomiczne, ukazywała zasady finkcjonowania systemu jako całości, jego nieprawidłowości i konieczność psychicznej adaptacji człowieka zmuszonego żyć w owym systemie. I wreszcie Paradyzja przedstawiała świat totalnie obcy, uporządkowany do granic absurdu, w którym dla podtrzymania ginącej ideologii stosowano totalną dezinformację, fałszowano nawet prawa fizyki.
Twórczość Janusza Zajdla (zwłaszcza ostatnia faza jego pisarstwa) była przykładem prozy alyzyjnej, wykorzystującej metaforę, parabolę, skrót znaczeniowy. Fantastyka naukowa była pod jego piórem prozą dydaktyczną, moralizatorską. Spełniała funkcje ostrzegawcze wobec blokowania innych kanałów informacji. Warto dodać, że działalność Janusza Zajdla stanowiła inspirację dla wielu fantastów młodszej generacji i zrodziła cały nurt tzw. fantastyki socjologicznej i politycznej - Maciej Parowski, Marek Oramus, Edmund Wnuk-Lipiński, Wiktor Żwikiewicz, Andrzej Krzepkowski, Andrzej Wójcik]].
Powieści
- Lalande 21185 1966
- Prawo do powrotu 1975
- Cylinder van Troffa 1980
- Limes inferior 1982
- Cała prawda o planecie Ksi 1983
- Wyjście z cienia 1983
- Paradyzja 1984
- Cała prawda o planecie Ksi • Drugie spojrzenie na planetę Ksi 2005
Zbiory opowiadań
- Jad mantezji 1965
- Przejście przez lustro 1975
- Iluzyt 1976
- Feniks 1981
- Ogon diabła 1982
- Dokąd jedzie ten tramwaj? 1988
- Wyższe racje 1988
- List pożegnalny 1989
- Relacja z pierwszej ręki 2010
Opowiadania
- Tau wieloryba 1961 Przejście przez lustro
- Robot numer trzy 1962 Jad mantezji
- Dziwny, nieznany świat 1963 Jad mantezji, Feniks
- Próba 1963 Jad mantezji, Feniks
- Sami 1963 Przejście przez lustro, Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- Towarzysz podróży 1963 Przejście przez lustro, Wyższe racje
- Druga strona lustra 1964
- Blisko słońca 1965 Przejście przez lustro
- Ciemność 1965 Jad mantezji
- Diabelski młyn 1965 Przejście przez lustro
- Egipski kot 1965 Jad mantezji
- Epidemia 1965 Jad mantezji
- Feniks 1965 Jad mantezji, Feniks, Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- Jad mantezji 1965 Jad mantezji, Feniks, Wyższe racje
- Studnia 1965 Jad mantezji, Feniks, Wyższe racje
- Eksperyment 1966
- Kolejność umierania 1966
- Telechronopator 1966
- Dyżur 1967 Przejście przez lustro, Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- Satelita 1967 Wyższe racje
- Prognozja 1968 Iluzyt, Wyższe racje
- Metoda doktora Quina 1969 Przejście przez lustro
- Śmierć Karola 1969
- Dżuma, cholera i ciężka grypa 1970
- Konsensor 1970 Przejście przez lustro
- List pożegnalny 1970
- Zjawa 1970 Przejście przez lustro
- Kontakt 1971 Przejście przez lustro
- Porządek musi być 1971 Przejście przez lustro
- Skorpion 1971 Przejście przez lustro, Dokąd jedzie ten tramwaj?
- Tam i z powrotem 1971 Przejście przez lustro, Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- Wszystkowiedzący 1971 Iluzyt
- Apetyt na śliwki 1972 Przejście przez lustro
- Bunt 1972 Przejście przez lustro, Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- Pigułka bezpieczeństwa 1972
- Uranofagia 1972
- Błąd pilota 1973
- Metoda laboratoryjna 1973
- Poczucie winy 1973 Iluzyt
- Przejście przez lustro 1973 Przejście przez lustro
- Raport z piwnicy 1974
- Śmieszna sprawa 1974
- Żywa torpeda 1974
- Czwarty rodzaj równowagi 1975 Przejście przez lustro, Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- 869113325 1976 Iluzyt, Dokąd jedzie ten tramwaj?
- Dokąd jedzie ten tramwaj? 1976 Iluzyt, Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- Dowód 1976 Iluzyt
- Dziki w kartoflisku 1976 Iluzyt
- Ferma 1976 Iluzyt, Wyższe racje
- Gra w zielone 1976 Iluzyt, Wyższe racje
- Iluzyt 1976 Iluzyt, Wyższe racje
- Inspekcja 1976 Iluzyt
- Instynkt opiekuńczy 1976 Iluzyt
- Nieingerencja 1976 Iluzyt, Dokąd jedzie ten tramwaj?
- Potęga rozumu 1976 Iluzyt
- Ten piękny dzień 1976 Iluzyt, Dokąd jedzie ten tramwaj?
- Po balu 1977
- Awaria 1978 Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- Skok dodatni 1978 Wyższe racje
- Woda życia 1978 Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- ... et in pulverem reverteris 1979 Wyższe racje
- Epizod bez następstw 1979
- Psy Agenora 1980 Dokąd jedzie ten tramwaj?, Wyższe racje
- Anomalia 1981 Feniks
- Invigil 1981
- Operacja "Wiwarium" 1981 Feniks
- Podwójna pętla 1981 Feniks
- Utopia 1981 Wyższe racje
- Welcome on the Earth 1981 Feniks
- Wyższe racje 1981 Wyższe racje
- Zabawa w berka 1981 Feniks, Wyższe racje
- Dzień liftera 1982
- Felicitas 1982
- Ogon diabła 1982
- Relacja z pierwszej ręki 1982 Dokąd jedzie ten tramwaj?
- Stan spoczynku 1982 Dokąd jedzie ten tramwaj?
- Chrzest bojowy 1985 Wyższe racje
- Pełnia bytu 1985
- Uchodzisz 1985
- Enklawa 1986
- Macki 1986
- Residuum 1986
- Adaptacja 1987 Wyższe racje
- Wyjątkowo trudny teren 1987
- Zegar 1987
- Drugie spojrzenie na planetę Ksi 1989
- Ekstrapolowany koniec świata 1989
- Konspekty powieści napisanych 1989
- Konspekty powieści nienapisanych 1989
- Źle o nieobecnych 1989
Inne książki
- Izotopy promieniotwórcze, IW CRZZ, 1973.
- Wybrane zagadnienia z fizyki jądrowej (współautorka Bożena Gostkowska), Ośrodek Informacji o Energii Jądrowej, 1975.
- Promieniowanie jonizujące, PAN, NOT, 1976.
- Ogólne zasady ochrony przed promieniowaniem jonizującym (współautor Tadeusz Majle), PZWL, 1976.
- Bezpieczeństwo i higiena pracy przy użytkowaniu promieniowania jonizującego, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich, 1975.
