Berserker
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
BERSERKOWIE – nordyccy wojownicy, wpadający w szał bojowy, o których pamięć przetrwała w sagach.
Nazwa
Z jednej strony nazwę, brzmiącą po staronordycku berserkr, wywodzi się od islandzkiego słowa ber (niedźwiedź) i serk (koszula), co oznaczałoby wojowników odzianych w niedźwiedzią skórę. Z drugiej strony staronordyckiego berr, a germańskiego bar, oznaczającego kogoś nagiego, a więc w tym kontekście walczącego bez zbroi. Część z nich znana była jako berserkr, co tłumaczy się jako odziani w skórę wilka.
Rodowód
Sagi wiążą berserków z całymi rodami. Założycielem takiego rodu był Ulf, który nosił znaczące imię Kweldulf (Nocny Wilk). Jego syn Skall-Grimm a następnie wnuk, Egil byli również berserkerami. Patronem berserków był Odyn. Edda Poetycka wspomina ponadto o kobietach berserkach. Berserków wiąże się obecnie z germańskimi bractwami wojowników.
Charakterystyka
Berserkowie znani z nordyckich sag mogli więc dziedziczyć charakterystyczne dla nich, jako specyficznego typu wojowników, cechy. Mieli zdolność przemiany w zwierzę. Mógł to być, zgodnie z jedną z etymologii ich nazwy, niedźwiedź, ale także postać psia, bycza czy wilcza. Z tą ostatnio wiąże się ich miano – ulfhedhnar i utożsamianie z wilkołakami. Berserkowie występują w znamiennych grupach po dwunastu. W późniejszych czasach berserkowie mieli być elitarną klasą wojowników, służącą królom. Takich dwunastu wojów miał mieć na swoje usługi Herald Pięknowłosy a konkretniej byli to ulfhedhnar. Podczas walki berserkowie wpadli w bojowy szał, zwany od ich nazwy szałem berserków (berserksgangr). Mieli być wtedy niewrażliwi na ból i rany. Berserkowie postrzegani byli bądź to jako elitarna klasa wojowników, czy też jako herosi bądź jako złoczyńcy, banici i ludzie wyjęci spod prawa.
Literatura
- Edda poetycka, BN, 1986.
- Szrejter A., Mitologia germańska, Warszawa 1997.
- A. M. Kempiński, Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Kempiński A.M., Ilustrowany leksykon mitologii wikingów, Poznań 2003.
- Słupecki L.P., Wilkołactwo, Warszawa 1987.
- Malinowski Ł., Berserkir i ulfhednar w historii mitach i legendach, Kraków 2009.
- Szczygielska M., Berserkowie: elita wojowników czy aspołeczni zabijacy?, [w:] Antropologia Religii, 2010, s. 130–172.
(aut. Izabela Ozga)
