Cyborg

LEKSYKON FANTASTYKI

pojęcie

CYBORG (skrót wyrażenia: cybernetyczny organizm) - nazwa człowieka sprotezowanego, któremu wymieniono niektóre naturalne organy na sztuczne, aby uczynić go istotą doskonalszą, przystosowaną do wykonywania prac, jakim nie podołałby żaden normalny człowiek. Opis takiej udoskonalonej istoty znajdujemy m. in. w opowiadaniu Henneberg Wakacje cyborga. Motyw obiegowy człowieka sprotezowanego stworzony został na gruncie fantastyki naukowej - tu wyłącznie znajduje swoje rozliczne wersje, np. w Strefach zerowych Peteckiego i w Homo divisus K. Fiałkowskiego.

W innej nieco wersji motyw cyborga występuje w powieści Bagriaka Komisarz Hord i błękitni ludzie oraz w opowiadaniu Zajdla "Próba". W obu tych utworach pokazane jest przekształcenie struktury ludzkiego organizmu w celu przystosowania do życia w trudnych kosmicznych warunkach bez skafandrów i żadnej aparatury ochronnej. W "Próbie" Zajdla przekształcenie to polega na sprowokowaniu organizmu ludzkiego odpowiednimi bodźcami do tworzenia krzemoorganicznych analogów związków węgla, co prowadzi do powstania nowego typu białka, tzn. białka krzemowego. W ten sposób udoskonaleni ludzie są uodpornieni na zmiany temperatury, ciśnienia i inne warunki zewnętrzne, zabójcze dla organizmów zbudowanych z białka węglowego.

W wersji groteskowej motyw cyborga wykorzystany został przez Lema w humoresce "Czy pan istnieje, Mr Johns?" oraz w scenariuszu filmowym "Przekładaniec", według którego A. Wajda stworzył film pod tym samym tytułem.

(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)