Faun

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Faun (Bibliografia)

  Baśniobór (cykl)

  Elfy

  Opowieści z Narnii

  Percy Jackson i Bogowie Olimpijscy

  Siewca wiatru

FAUN

Rodowód Fauna

Na wyobrażenie fauna składa się więcej niż jedno wierzenie. Faun to rzymski bóg dzikiej przyrody, który swój grecki odpowiednik znajduje w Panie. Wreszcie użyty w liczbie mnogiej faun odpowiada satyrom i sylenom, znanym z mitologii greckiej bożkom pól i lasów. Wszystkie te istoty bywały ze sobą utożsamiane.

Rzymski Faun

Ulisse Aldrovandi, Satyr, Monstrarium Historia, 1642

Imię tego jednego z najstarszych rzymskich bogów dzikiej przyrody wywodzi się od łacińskiego słowa faunus, oznaczającego łaskawość. Zwany także qui favet (z łac. który sprzyja) Faun opiekował się pasterzami i rolnikami a jako Lupercus chronił stad przed wilkami. Nazywany bywał innusem, czyli zapładniającym, pomnożycielem trzód i sprawował pieczę nie tylko nad uprawami i bydłem, ale był także uważany za boga płodności. Wierzono także, że Faunus Fatuus (z łac. życzliwy w radzie i wróżbach) głosił przepowiednie a miał to robić poprzez poruszanie gałęziami drzew. Od greckiego Pana przejął upodobanie do straszenia ludzi, często robił to w koszmarach sennych i wtedy zwany był Incubusem (z łac. zmora). Nie jest do końca jasne kto był ojcem Fauna – w zależności od podań bywa to Jowisz, Mars bądź Merkury. Faun był wnukiem Saturna i mężem własnej córki, Fauny a także ojcem Latinusa. Jego wizerunek uległ przekształceniu. Z początku był przedstawiany pod postacią brodatego starca odzianego w koźlą skórę, który, w zależności od podań, dzierżył w ręku bądź to kostur bądź róg obfitości. Z czasem przejął wygląd od swojego greckiego odpowiednika – Pana. Ze wszystkich miejsc, jako bóg dzikiej przyrody, szczególnie upodobał sobie pola i lasy, można go było również spotkać przy bieżącej wodzie.

Grecki Pan

Podczas kiedy rzymski Faun był faunus, czyli łaskawy, grecki Pan pochodzi od paein, czyli paść. Pan był synem Hermesa i nimfy rzecznej, został porzucony przez matkę po urodzeniu, po to by dostać się pod opiekę innych nimf. Ten opiekun pasterzy i bydła, a także lekarz, uzdrowiciel i wieszcz, bywał także powodem „panicznego strachu”, który wywoływał wśród ludzi nagłym krzykiem w samym środku leniwego popołudnia. To także Pan zsyłał koszmarny senne. Miał również słabość do nimf i muzyki – uchodził za twórcę syringi, czyli pasterskiego fletu na którym sam grywał. Z początku przedstawiany jako cap w końcu stał się pół kozłem a pół człowiekiem. Jako jedyny z bogów Pan był śmiertelny. Rzymianie utożsamiali go z Faunem.

Satyrowie i syleni, czyli greckie fauny

Rozkochane w nimfach, tańcach, muzyce i dobrym jedzeniu Ci greccy bożkowie lasów stanowili część orszaku Dionizosa. Przedstawiani jako mężczyźni uchodzili za wyjątkowo lubieżnych. Początkowo pół ludzie a pół konie, z czasem pół koźlęta a pół ludzie o zakrzywionych nosach, spiczastych uszach z ogonem i kozimi kopytami. Poza lasami można było ich spotkać w górach. Często utożsamiani z satyrami sylenowie w niektórych podaniach uchodzili za starszych satyrów i jako tacy mieli być i pulchni i siwowłosi a w orszaku Dionizosa związani byli z winem. I jednych i drugich Rzymianie utożsamiali z rodzimymi faunami, przypisując im tożsame cechy.

Literatura

1. Gerhard J. Bellinger, Leksykon mitologii. Mity ludów i narodów świata, Warszawa 2005.
2. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
3. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
4. W. Kopaliński, Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego [CD-ROM].
5. J. L. Borges, Zoologia fantastyczna, Warszawa 1983.
6. K. Haka-Makowiecka, M. Makowiecka, M. Węgrzecka, Leksykon fantastyki. Postacie, miejsca, rekwizyty, zjawiska, Warszawa 2009.
7. J. Schmidt, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
8. Mitencyklopedia. Encyklopedia mitów i legend, [on-line] dostępne w Internecie.
9. R. Graves, Mity Greckie, Kraków 2009.

(aut. Izabela Ozga)