Lewiatan
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Lewiatan ma swoje źródło w hebrajskim livyathan i oznacza istotę o wijącym się ciele. Można się spotkać z teorią, która tłumaczy etymologię hebrajskiego livyathan połączeniem dwóch słów, livyah oznaczającym kogoś lub coś skręconego i tan wskazującym na potwora.
Istnieją dwie wersje wyjaśniające pochodzenie lewiatana. Według jednej potwór ten wyłonił się z chaosu, według innej został stworzony przez Boga w piątym dniu stworzenia. Jeden z apokryfów wspomina także nie o jednym ale o dwóch lewiatanach, samcu oraz samicy. Nazywa się tam samca Lewiatanem i przypisuje mu wody jako miejsce zamieszkania, natomiast ląd przypada w udziale Behemotowi.
Lewiatan był więc panem wszelkich wód. Jego wygląd łączono z wężem, ale także ze smokiem, krokodylem bądź wielorybem. Bez względu na to, które zwierzę przypominał lewiatan był monstrualnych rozmiarów. Jego ciało pokryte było łuską a paszczę wypełniały ostre kły. Potrafił ziać ogniem i dymem. W tradycji żydowskiej potwór bywa niekiedy przedstawiany jak Uroboros – owinięty wokół oceanu trzyma w pysku własny ogon.
Lewiatan był tak okrutny i niebezpieczny, że Bóg pokonał go. Według jednej tradycji zabił Lewiatana, roztrzaskując jego czaszkę, natomiast według innej uwięził i od tej pory Lewiatan spoczywa na dnie oceanu, na swoim grzbiecie podtrzymując świat. Z kolei w tych legendach żydowskich w których pojawiają się dwa lewiatany, samica ginie a samiec zostaje wykastrowany oraz uwięziony. Ostateczna zagłada lewiatana ma mieć miejsce na końcu czasów. Zgodnie z apokryfami mięso tego potwora zostanie podane na uczucie, która odbędzie się po Sądzie Ostatecznym.
Odpowiedniki biblijnego Lewiatana odnajdziemy w starszych tradycjach. W mitologii starożytnego Babilonu pod postacią smoczycy Tiamat zabitej przez boga Marduka a później w wierzeniach Kananejczyków, gdzie pojawia się bestia zwana Lotanem, pokonana przez boga Baala. Potworem przypominającym lewiatana jest również Jörmungandr, wąż morski z mitologii nordyckiej.
Literatura
- R. Graves, R. Patai, Mity hebrajskie.
- W. Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 2006.
- W. Kopaliński, Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego [CD-ROM].
- G.M. Eberhart, Mysterious Creatures. A Guide to Cryptozoology, Santa Barbara 2002.
- Encyclopedia Mythica, dostępne[on-line] http://www.pantheon.org/.
- Encyclopedia Britannica, dostępne [on-line] http://www.britannica.com/.
- Online Etymology Dictionary, dostępne [on-line] http://www.etymonline.com/index.php.
- Oxford Dictionaries, dostępne [on-line] http://oxforddictionaries.com/.
- U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
- Leksykon symboli, pod red. R. Jarosinski, Warszawa 1991.
- J. E. Cirlot, Słownik symboli, Kraków 2007.
(aut. Izabela Ozga)
