Mumia
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Mumia bierze swoją nazwę z arabskiego słowa mūmiyā, oznaczającego zabalsamowane ciało i wywodzącego się z perskiego mumiya smoła, któremu początek dało prawdopodobnie mūm, czyli wosk. Do średniowiecznej łaciny weszło jako mumia.
Początkowo proces mumifikacji i rytuały pogrzebowe były zarezerwowane jedynie dla królów. Pogrzeb króla i jego droga w zaświaty różniła się od drogi zwykłego człowieka. Faraon bowiem dążył nie tyle do dostania się do zaświatów, ale do zjednoczenia z bogiem słońca Ra.
Proces mumifikacji zmarłego obejmował usunięcie wnętrzności. Z czego koniecznie należało zachować serce, jako niezbędne w dalszej części rytuału. Odpowiednio przygotowane i zabalsamowane ciało było następnie owijane specjalną tkaniną. Bardzo istotne było, żeby ciało zostało dobrze zakonserwowane, ponieważ jego stan odzwierciedlał jakoś życia w zaświatach. Na jakoś życia wpływała również ilość przedmiotów jakie zabierze ze sobą zmarły. W przypadku możnych i faraonów dołączano także woskowe figurki postaci, wyobrażających służbę i domowe zwierzęta, które potem miały służyć odrodzonemu zmarłemu w zaświatach. Do zwłok dołączano amulety ochronne, papirusy z zaklęciami i instrukcjami dla zmarłego. Te ostatnie spisywano na papirusach, w formie magicznych zaklęć, tak zwanej Księgi Umarłych, umieszczanej tuż przy zwłokach. Potrzebna zmarłemu w podróży wiedza pokrywała również sarkofagi i ściany grobowca.
Po przygotowaniu mumii rozpoczynał się rytuał odprowadzania zmarłego w zaświaty. Dzięki złożonym z nim do grobu amuletom ochronnym oraz odpowiednim instrukcjom z Księgi Umarłych bezpiecznie przebywał drogę do świata zmarłych na której czyhały różne niebezpieczeństwa w postaci demonów. Zmarły wiedział w jaką stronę podążać i jak unikać demonów. Zawarte w Księdze Umarłych instrukcje przydawały się również na Sądzie, wyjaśniając jak odpowiadać na zadawane pytania. To tam na ostatek odbywał się sąd nad zmarłym. Zasiadli w nim trzej bogowie – Ozyrys, Tot oraz Anubis. Na wadze kładziono z jednej strony serce zmarłego a z drugiej pióro maat, czyli symbol życia sprawiedliwego, prawego. Równowaga pióra i serca zapewniała wejście do boskiej krainy. W innym przypadku serce zmarłego pożerał demon Ammit. W świecie materialnym spotkaniu bądź zjednoczeniu duszy z Ra odpowiadał ceremoniał otwarcia zmarłemu ust.
Jeżeli nie dopełniono odpowiednich obrządków pogrzebowych zmarły był skazany na wieczną tułaczkę po ziemi.
Obrządki pogrzebowe wyjaśnia mit o Ozyrysie. Zabity przez własnego brata, Seta został następnie wskrzeszony. Jego żona Izyda znalazła jego poćwiartowane ciało i za pomocą magicznych zaklęć na powrót złożyła w jedno ciało. Odprawienie odpowiednich rytuałów pogrzebowych pozwoliło na wskrzeszenie Boga.
Literatura
- A. Niwiński, Bóstwa, kulty i rytuały starożytnego Egiptu, Warszawa 1993.
- Mitologie świata. Starożytni Egipcjanie, pod red. J. Cieślewska, Kraków 2007.
- G. Hart, Mity egipskie, Warszawa 1999.
- L. Pełka, Polska demonologia ludowa, Warszawa 1987.
- G. Rachet, Słownik cywilizacji egipskiej, Katowice 1994.
- E. Niemczyk, Podziemia i zaświaty w wizjach i dokonaniach architektury antycznej, Architectus, Nr. 1, Wrocław 2008.
- M. Ożarek, Symbole i znaki znalezione w wyposażeniu mumii Tutanchamona, Antropologia Religii. Wybór esejów, tom IV, Warszawa 2010, str. 86-96.
- Oxford Dictionaries, dostępne [on-line] http://oxforddictionaries.com/.
- Online Etymology Dictionary, dostępne [on-line] http://www.etymonline.com/index.php.
(aut. Izabela Ozga)
