Midgard
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
MIDGARD – w mitologii nordyckiej kraina zamieszkiwana przez ludzi.
Nazwa
Nazwa Midgardu wskazuje na znajdującą się w środku, ogrodzoną przestrzeń. Pochodzi od ze staroskandynawskiego słowa miðgarðr, zawierającego w sobie termin mið, tłumaczony jako środkowy oraz pragermańskie *gardoz oznaczające ogrodzenie. Midgard spokrewniony jest ze staroangielskim middangeard, które pod koniec trzynastego wieku, pod wpływem etymologii ludowej, przeszło w middle earth, czyli śródziemie. Midgard zwany był też Werlandem, od zamieszkujących go ludzi, ponieważ nazwa ta oznacza właśnie Krainę Ludzi.
Położenie Midgardu
Midgard był jednym z trzech bądź dziewięciu, w zależności od tradycji przekazywanej przez Eddy, światów, stanowiących jeden z korzeni drzewa świata Yggdrasilla. W pierwszym przypadku w centrum Midgardu leżał Asgard, wymieniany jako jeden z trzech światów. Obok niego, na obrzeżach, znajdowała się kraina olbrzymów Jötunnheim a poniżej, głęboko pod ziemią, kraina umarłych Niflheim. Według tradycji wymieniającej dziewięć światów poza Midgardem zalicza się do nich siedziba Asów Asgard, królestwo Wanów Wanaheim, elfów Alfheim, krainy olbrzymów Muspellsheim (część Utgard), Jötunnheim (część Utagrdu) i Hrimthursheim (część Utgardu), leżący pod ziemią świat karłów Swartalfheimu oraz kraina umarłych Niflheim, znajdująca się głęboko pod powierzchnią świata. Pierwotnie prawdopodobnie częścią Midgardu był Asgard a dopiero późniejsza tradycja wyniosła go wyżej, na niebo. Asgard i Midgard, jako jeden kompleks, oddzielone były od świata poza, zwłaszcza krainy olbrzymów, granicami.
Stworzenie Midgardu
Midgard został stworzony z ciała zabitego olbrzyma Ymira przez Bogów z generacji Asów – Odyna i jego dwóch braci Wilego i We. Z ciała pokonanego stworzyli ziemię. Jego krew dała początek morzu a kości górom. Lasy powstawały z włosów olbrzyma. Jego czaszka natomiast stała się sklepieniem niebieskim. Mózg, który z niej wypłynął, dał początek chmurom widocznym na niebie. Edda poetycka mówi o tym słowami Pieśni Grimnira. Granice Midgardu były otoczone przez rzęsy Ymira. Krainę zamieszkiwaną przez ludzi i sąsiadujący Utgard otaczało morze i spowijał, mieszkający w jego wodach, wąż Jörmungand, znany też jako Midgardsorm. Gawiazdy, słońce i księżyc powstały z kolei z ognia, pochodzącego z Muspellsheimu. Według tradycji przekazanej przez Snorriego Sturlussona w Eddzie Prozaicznej sklepienie niebieskie podtrzymywały cztery karły o znaczących imionach Austre (Wschód), Nördre (Północ), Sudre (Południe), Westre (Zachód).
Topografia Midgardu
Midgard znajdował się na poziomie, przy jednym z korzeni Yggdrasill, drzewa świata. Początkowo tożsamy z Asgardem, który miał znajdować się w środku Midgardu, w późniejszej tradycji został oddzielony od siedziby Bogów z generacji Asów, która została przeniesiona do nieba. Midgard znajdował się więc ostatecznie pod Asgardem. Obok i poniżej Midgardu, pod ziemią, znajdowała się kraina umarłych, Niflheim. Na rubieżach wschodnich, północnych i południowych Midgardu znajdował się Utgard, kraina zewnętrzna, zamieszkiwana przez olbrzymy. Kolejno byłoby to Jötunnheim na wschodzie, za Żelaznym Lasem (Järnwidur, Iarnvidr), następnie Muspellsheim na południe oraz kraina lodowych olbrzymów, Hrimthursheim na północy. Wszystkie te krainy od Midgardu oddzielały liczne granice. W przypadku Utgardu były to rzęsy Ymira. Z Asgardem Midgard łączył tęczowy most, Bifröst (Bilrost) na którego straży stał bóg Heimdall. Z kolei, przepływające przez Midgard rzeki oddzielały go od krainy umarłych, Niflheim. Eddy wymieniają tutaj Slid, Gjöll (Hucząca) oraz Lepit. Slid pełna jest broni a dwie ostatnie wpadają na północy do krainy umarłych, znajdującej się za Bramą Trupów. W Eddzie Poetyckiej mowa o Żelaznym Lesie (Järnwidur, Iarnvidr), który miał oddzielać Midgard na wschodzie od Utgardu, krainy zewnętrznej, zamieszkiwanej przez olbrzymy.
Midgard a Ragnarök
W dniu końca świata – Ragnarök – Midgard ulegnie zagładzie.
Literatura
- Edda poetycka, BN, 1986.
- Sturlusson S., Edda Prozaiczna, Sandomierz 2007.
- Słupecki L.P., Mitologia skandynawska w epoce Wikingów, Kraków 2003.
- Sacha-Piekło M., Zaświaty i krainy mityczne, Kraków 1999.
- Szrejter A., Mitologia germańska, Warszawa 1997.
- Kempiński A.M., Ilustrowany leksykon mitologii wikingów, Poznań 2003.
- Sołtysiak A., Dziewiątka w kulturze Normanów, „Antropologia Religii”, 2003, t.3, s. 167–184.
- Kleczkowska K., Kiedy człowiek zmienia się w zwierzę. O pochodzeniu likantropii, „Maska”, 2011, t.11, s. 85–101.
(aut. Izabela Ozga)
