Ragnarök
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Nazwa
Ragnarök, to przeznaczenie bogów, czy też los bogów. W spopularyzowanej, obecnej już w poezji skaldycznej wersji, ragnarök, to zmierzch bogów. Nazwa bierze swój początek od staronordyckiego ragna, dopełniacza od słowa regin, oznaczającego bogów oraz rök, wskazującego na los, przeznaczenie. Nazwa zmierzch bogów jest zniekształceniem pierwotnego terminu ragnarök w ragnarökkr, co wiąże się ze słowem rökr, czyli zmierzch. W Eddach czas poprzedzający Ragnarök zwany jest wiekiem mieczów, wiekiem toporów, wiekiem zbrodniarzy, wiekiem burz, wikiem wilka i wiekiem zimowej zamieci.
Zapowiedź Ragnaröku
Śmierć Baldra i uwięzienie Lokiego były pierwszym zwiastunem przyszłego końca świata. Sam Ragnarök poprzedzi jednak upadek moralny ludzkości. Będzie to czas bratobójstw i wojen. Po nim nastąpi trwająca długie trzy lata mroźna, nieprzerwana zima, którą Snorri Sturlusson nazywa Fimbulvetr.
Ragnarök
W Ragnarök zapiać mają trzy koguty. Złotopióry Fjalar w Asgardzie, Gullinkambi w krainie olbrzymów oraz ostatni, nieznany z imienia w Niflheimie, krainie umarłych. W swój róg Gjallarhorn zadmie Heimdall, strażnik siedziby bogów, Asgardu. W krainie umarłych, Niflheimie, zawyje przeraźliwie piekielny pies Garm. Wrogowie nadejdą z różnych stron. Z leżącego na krańcach świata, położonego na południu Muspellsheimu, pojawią się ogniste olbrzymy pod wodzą Surtra. Hrym ze swoimi olbrzymami nadejdzie ze wschodu. Rozerwą okowy potwory wilk Fenrir, pies Garm i Loki. Ten ostatni stanie u steru, zbudowanego z paznokci umarłych, statku Naglfar pełnego nieboszczyków. Inna tradycja wymienia niekiedy Surtra u steru w miejsce Lokiego. Pod stopami olbrzymów pod wodzą Surta zawali się tęczowy most, Bifröst. Odyn, zasięgnąwszy uprzednio rady głowy Mimira, stanie wraz z bogami i wojownikami z Walhalli do bitwy na polach Wigridr. Wreszcie z odmętów morskich powstanie wąż Jörmungand przemieniony w smoka.
Każdy z bogów napotka swojego przeciwnika. Odyn Fenrira, Thor Jörmunganda, Heimdall Lokiego, Tyr piekielnego psa Garma, Frey olbrzyma Surtra. Wszyscy padną z rąk swoich przeciwników, sami jednak zabiją ich bądź zostaną pomszczeni. Odyn zostanie pożarty przez Fenrira, ale jego syn Widar pomści go, rozpłatując wilkowi paszczę. Thor zginie z powodu wady w swoim młocie, Mjöllnirze, która każe mu podejść zbyt blisko Jörmunganda. Zdoła zabić potwora, lecz zdoła odejść ledwie na dziewięć kroków i sam padnie martwy od smoczego jadu. Heimdall i Loki uśmiercą się nawzajem. Tyr zabije i polegnie walcząc z piekielnym psem Garmem. Frey, pozbawiony oddanego niegdyś Skirnirowi miecza, nie zdoła zabić Surtra.
I właśnie Surtr podpali świat. Ten zaś legnie w gruzach. Pęknie niebo a wzburzona potężnym cielskiem Jörmunganda woda zaleje świat. W zależności od tradycji przekazywanej przez Eddy sam Fenrir bądź też dwa wilki Sköll i Hati pożrą słońce i księżyc, zalewając krwią niebo. Hati dodatkowo pożywi się także zwłokami umarłych. Zadrży i upadnie Yggdrasill. Końca świata nie przeżyją karły.
Odrodzenie świata po Ragnaröku
Zniszczony świat odrodzi się na nowo. Władać nim będą ci bogowie, którzy przeżyli Ragnarök. Powróci do żywych Baldr w zgodzie wraz ze swym bratem, Hödem i razem obejmą władzę nad światem. Synowie Thora – Modi (Śmiały) i Magni (Silny) – odziedziczą po nim jego młot Mjöllnir. Przeżyją także synowie Odyna Wali i Widar. Hönir stanie się posiadaczem magicznej różdżki. Prawdopodobnie przeżyją także Wanowie a wraz z nimi, przebywający dotąd u Asów, Njörd. Początek rodowi ludzkiemu da ocalała – w zależności od tradycji w lesie bądź w pniu drzewa Yggdrasilla – para o imionach Lifthrasir i Lif. Na nieboskłonie pojawi się również nowe, zrodzone ze starego, nim zostało pochłonięta przez potwory, słońce. W tym nowym świecie wszystko będzie rosło samo bez konieczności uprawy. Bogowie odnajdą natomiast na równinach Idawall utraconą na początku czasów magiczną grę planszową – tefli. Nową siedzibą bogów stanie się nienaruszone przez Ragnarök Gimle. Na tym terenie powstanie również nowa Walhalla.
Chrześcijański jest już pojawiający się w Eddach motyw cierpień, czekających na potępionych oraz szczęścia dla zbawionych. I tak przeżyć ma chtoniczny potwór, wąż Nidhögg a jego siedzibą ma być potworny Nastrandir – miejsce kaźni grzeszników.
Ragnarök w fantastyce
Pojawia się w grach, mangach i anime.
Literatura
- Edda poetycka, BN, 1986.
- Sturlusson S., Edda Prozaiczna, Sandomierz 2007.
- Słupecki L.P., Mitologia skandynawska w epoce Wikingów, Kraków 2003.
- Sacha-Piekło M., Zaświaty i krainy mityczne, Kraków 1999.
- Szrejter A., Mitologia germańska, Warszawa 1997.
- A. M. Kempiński, Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Kempiński A.M., Ilustrowany leksykon mitologii wikingów, Poznań 2003.
- Turowska-Rawicz M., i Sypek R., Mitologie świata. Ludy skandynawskie, Warszawa 2007.
(aut. Izabela Ozga)
