Bagno

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Bagno (Bibliografia)

  Kroniki wampirów

  Władca Pierścieni (cykl)

BAGNO — obszar roślinny znany także z historii wierzeń.

Miejsce

W mitologii greckiej słynne bagno, siedziba hydry, mieściło się koło miasta Lerna. Na Bagnach Stymfalskich w Arkadii mieszkały mityczne ptaki stymfalijskie. Bagno mieściło się w zaświatach. Znadujemy je w pobliżu rzeki Acheront w greckim Hadesie, słowiańska Nawia była umiejscawiana w bagnie. Na bagnach znajdowała się świątynia Diozniosa mieszcząca się w pobliżu Aten, a on sam nosił przydomek Limnaios czyli Bagienny. Przy świątyni tej obchodzono święta na cześć tego boga, Antesterie. Porośnięte bagnem powierzchnie stawów i jezior były siedliskiem potworów. W mitologii greckiej bagno, to siedziba hydry, a także ptaków stymfalijskich. W mitologii anglosaskiej na bagnach mieszkał potwór Grendel. Zamieszkiwały je istoty nadprzyrodzone znane z mitologii celtyckiej, germańskiej i słowiańskiej, a więc elfy, wróżki, czy karły. W wierzeniach Słowian na bagnistych terenach zamieszkiwały czarty oraz biesy, różne demony, a w czasach chrześcijańskich dołączył do nich diabeł, w tym Rokita. W folklorze góralskim, polskim i słowackim, na bagnach zamieszkiwały smoki.

Charakterystyka

Istoty typu wróżek, elfów, słowiańskich demonów, czartów oraz biesów miały zwyczaj wabić nieostrożnych wędrowców na bagniska i topić. Na bagnach pojawiały się słowiańskie błędne ognie. Jednym ze sposobów pozbycia się wampira było utopienie go w bagnie. Bagno w folklorze słowiańskim łączono także z Piekłem.

W mitologii egipskiej do bagien Delty wrzuca bóg Seth kawałki ciała boga Ozyrysa i tam odnajduje je bogini Izyda, która następnie na bagnach rodzi syna, boga Horusa.

Utopienie w bagnie było u Germanów karą stosowaną w stosunku do wszeteczników oraz tchórzy. W bagnach składali także ofiary wotywne, w tym ludzi.

Z europejskiego folkloru znany jest motyw stwarzania świata wespół przez Boga i Diabła. Ten drugi stwarza między innymi bagna, ponieważ jest to jedno z jałowych miejsc. W jednym z wariantów tego samego mitu Diabeł, który na rozkaz Boga wydobywa z dna morskiego muł, by Bóg mógł stworzyć ziemię, zachowuje go trochę pod językiem, a gdy ziemia zaczyna się rozrastać muł rozsadza mu usta i w ten powstaje między innymi bagno.

Literatura

• Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, Kraków 1934.
• Kowalik A., Kosmologia dawnych Słowian. Prolegomena do teologii politycznej dawnych Słowian, Kraków 2004.
• Pełka L. J., Polska demonologia ludowa, Warszawa 1987.
• Baranowski B., W kręgu upiorów i wilkołaków, Łódź 1981.
• Graves R., Mity greckie, Warszawa 1992.
• Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
• Lipińska J., Marciniak M., Mitologia starożytnego Egiptu, Warszawa 1980.
• Hart G., Mity egipskie, Warszawa 1999.
• Leksykon symboli, pod red. Jarosinski R., Warszawa 1999.

(aut. Izabela Ozga)