Zombie
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Nazwa zombie bierze swój początek od słowa zumbi z afrykańskiego języka kikongo i oznacza fetysz. Nie jest to jednak jedyna etymologia. Można się również spotkać z teorią wskazującą na inny, afrykański język kimbundu i termin nzambi, pierwotnie oznaczający i wskazujący na boga a dopiero w kulcie voodoo przypisany ożywionym zmarłym. Angielska nazwa zombie, po raz pierwszy została użyta pod koniec dziewiętnastego wieku przez Roberta Southeya skąd przeszła do języka polskiego. Tematyka zombie została spopularyzowana przez publikację z końca lat dwudziestych minionego wieku, Magiczną wyspę autorstwa Williama Seabrooka. Zawarł on w niej swoją relację z podróży na Haiti – samego ośrodka wierzeń w zombie.
Zombie pochodzą z folkloru zachodniej Afryki. Jednak na skutek handlu afrykańskimi niewolnikami wiara w zombie dotarła na karaibskie wyspy Haiti i stała się nieodłącznym elementem miejscowych wierzeń.
Powstanie zombie było ściśle związane z kultem voodoo. Dusza, czy też część duszy zmarłej osoby, była ożywiana przez czarownika. Mogło się to odbyć na dwa sposoby. W zależności od tego powstawały dwa różne rodzaje zombie. Tak więc jeżeli czarownik wykorzystywał do własnych celów tylko duszę zmarłego, wtedy tworzył tak zwanego zombie astralnego, a więc bezcielesnego. Natomiast jeżeli duszę na powrót łączył z martwym ciałem, to wówczas powstawał rodzaj nieumarłego, chodzącego trupa. Zombie były istotami całkowicie zniewolonymi, zależnymi od swoich panów, których wolę spełniały. W przypadku istoty bezcielesnej najczęściej chodziło o zemstę. Natomiast ożywione trupy były wykorzystywane do robót. Często przychodziło im pracować w polu. Zombie mógł się uwolnić spod władzy czarownika w momencie, kiedy zjadł sól.
Obecnie tłumaczy się wierzenie w zombie praktykami związanymi z oszałamianiem i truciem ofiary. Na początku ofiara zostaje sparaliżowana przez użycie substancji, zwierającej tetradotoksynę i wprowadzającą w tak zwany stan kataleptyczny, przypominający śmierć. Podaje jej się także halucynogenny narkotyk, zawierający bufoteninę. Kandydat na zombie zostaje pogrzebany i odkopany przez czarownika. Ciągłe podawanie silnych trucizn oraz narkotyków sprawia, że taka osoba jest zależna od swojego oprawcy i może pełnić rolę niewolnika.
Literatura
- M. Chlebicki, Fantastyczny bestiariusz Ameryki Łacińskiej, w: „Maska. Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy'”, nr. 11, str. 47-65, Kraków 2011.
- A. Has-Tokarz, Horror w literaturze współczesnej i filmie, Lublin 2011.
- R. Nowakowski, Nienasycony głód życia. Zombie: obrazy transgresji w kulturze masowej, w „Dwutygodnik“, nr. 17/2009.
- B. Chaciński, Zombie z popkultury. Moc żywych trupów, w: „Polityka“.
- Encyclopedia Mythica, dostępne[on-line] http://www.pantheon.org/.
- Encyclopedia Britannica, dostępne [on-line] http://www.britannica.com/.
- Online Etymology Dictionary, dostępne [on-line] http://www.etymonline.com/index.php.
- Oxford Dictionaries, dostępne [on-line] http://oxforddictionaries.com/.
- J. L. Barcelo, Czarna magia w XX wieku, Warszawa 1991.
- Britannica Encyclopedia Of World Religions, 2006.
(aut. Izabela Ozga)
