Odyn
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Imię
W mitologii skandynawskiej znany pod imieniem Odyn (Odin) i pozostałymi ponad kilkudziesięcioma przydomkami. W etymologii miano Odyn wiązane jest ze staroislandzkim słowem ódhr oznaczającym stan ekstazy, mogącej odnosić się zarówno do poezji jak i do walki. W mitologii germańskiej Odyn pojawia się pod imieniem Wotana (Wuotana, Wodana) na kontynencie i Wodena na Wyspach Brytyjskich . Miano Wotana bierze swój początek od wut, oznaczającego wściekłość. Od imienia Wotana pochodzi germańska nazwa środy do dzisiaj widoczna w angielskim Wednesday. Przydomki Odyna, które można wymienić za Eddą Poetycką, to: Aldafadir, Alfadr, Alfödr (Ojciec Bogów), Atrid, Baleyg (Ognistooki), Biflindi, Bileyg (Chytrooki), Bölwerk (Złoczyńca), Farmatyr, Feng, Fimbultyr (Mocny Bóg), Fjólnir, Fjóiswinn, Fjórgyn, Gagnrad (Władający Zwycięstwem), Gangleri (Wędrowiec), Gautr (Poświęcony), Glapswinn, Góndlir, Grim, Grimnir (Zakapturzony, Zamaskowany), Har (Jednooki, Ślepy, tłumaczony także jako Wysoki), Hanga (Powieszony), Harbard (Siwobrody), Hawa, Helblindi, Hengikjópt (Zwisłoszczęki), Herfód, Herjafadir, Herjan (Wojownik), Herteit, Hjalmberi, Hnikar (Siewca Waśni), Hnikud, Hropt, Hroptatyr, Jafnhor, Jalk, Jörumn (Wielki), Kjalar, Loddfafnir, Ofnir, Omi, Oski (Dawca Życzeń), Rani, Sadr, Sanngetall, Sidhótt, Sidskegg, Sigfödr (Ojciec Zwycięstw), Skilfing, Swafnir, Swidrir, Swidur, Swipall, Sydgrani, Sygfadir (Ojciec Zwycięstwa), Sygtyr (Bóg Zwycięstwa), Thekk, Thridi, Thror, Thudr, Thul (Mędrzec, Wieszcz), Thundr, Tweggi, Udr, Unn, Wafudr, Wakr, Walfadr, Walfödr (Ojciec Poległych), Waltam, Wegtam, Weratyr (Pan Mężów), Widar, Widur, Ygg (Straszny).
Rodowód
Odyn był najstarszym synem Bura i olbrzymki Bestli, wnukiem Buriego. Z tego samego związku przyszło na świat jego dwóch braci – Wili i We. Odyn był jednym z Asów, zwanym Alfödrem, Ojcem Bogów nazwany dopiero przez Snorriego Sturlussona w Eddzie Prozaicznej i pod wpływem chrześcijaństwa. Małożonką Odyna była Frigg. Jednym z dzieci Odyna i Jörd (ziemi, znanej także jako Fjórgyn, Hlodyna) był Thor. Do potomstwa Odyna zalicza się także Baldr, który przyszedł na świat ze związku z Frigg. Nie wiadomo kto był matką jego brata, Höda. Synem Odyna i olbrzymki Gunnlödy był Bragi. Śmiertelna kobieta o imieniu Rind urodziła Odynowi syna Waliego a Grid Widara. Edda Poetycka wymienia również Meiliego, Skjólda oraz Wólsunga wśród potomstwa Odyna. Kochanką Odyna była Freya.
Siedziba Odyna
Siedzibą Odyna był Asgard, kraina bogów z dynastii Asów. A dokładniej Gladsheim (Jaśniejąca Siedziba), na terenie której znajdowała się Walhalla. W Gladsheimie (Jaśniejąca Siedziba), wzniesionej ze złota, miały mieścić się trony dla dwunastu bogów Asgardu. Do Odyna należała Hlidskjalf (Wieża Straży) i dzielone z żoną, Frigg, Sökkwabekk. W Walaskjalf, siedzibie syna Odyna Waliego, mieścił się tron boga o tej samej, co wieża, nazwie – Hlidskjalf. Zbudowana przez Asa na początku świata, prawdopodobnie samego właściciela, a według Eddy Prozaicznej Snorriego Sturlussona wzniesiona przez Odyna.
Wygląd Odyna
Odyn mógł przybierać różne postacie w tym zwierzęce. Wymienić tu można kruka, wilka, orła czy węża. Często zwykł wędrować pod postacią starca. Wyobrażano go sobie jako siwobrodego, odzianego w ciemnoniebieski płaszcz i kapelusz o szerokim rondzie. Zgodnie z jednym ze swoich licznych przydomków był też Odyn har, czyli Jednooki. Jedyne oko Odyna było utożsamiane ze słońcem.
Atrybuty Odyna
Odyn był posiadaczem Drupnira, magicznego pierścienia, który złożył na stosie pogrzebowym swojego syna Baldra. Do niego także należała włócznia Gungnir, która, dzięki swoim magicznym właściowościom, nigdy nie chybiała celu. Odynowi towarzyszyły dwa wilki Frekiego (Żarłok) i Geriego (Łakomy) i dwa kruki o znaczących imionach Huginn (Rozum) i Muninn (Pamięć). Rumakiem Odyna był ośmionogi Sleipnir.
Cechy Odyna
Odyn był spragniony wiedzy. W jej poszukiwaniu przemierzał świat, oddał swoje oko Mimirowi i dziewięć dni i nocy wisiał na drzewie Yggdrasill. Odyn w swoich działaniach posuwał się także do podstępu i oszustwa, niekiedy ukrywając w tym celu swoją tożsamość. Był znawcą magii, run i zaklęć (magicznych pieśni). Odyn potrafił wskrzeszać umarłych, zwany był więc w poezji skaldów Hangadrottim powieszony władcą a także Hangagod i Hangatyr, powieszonym bogiem. Potrafił błyskawicznie przemieszczać się z miejsca na miejsce i opuszczać własne ciało. To jemu, idąc do walki, wojownicy powierzali swoje życie. Z jego imieniem szczególnie wiązali swój los bersekerowie (ten, który ma skórę niedźwiedzia) i ulfhedhinn (ten, który ma skórę wilka), specjalna klasa wojowników. Odyn niósł im męstwo w boju. Związany był z tymi szlachetnie urodzonymi w przeciwieństwie do Thora, któremu przypadali zwykli, szeregowi wojownicy. Do folkloru skandynawskiego i niemieckiego przeszedł jako przywódca Dzikiego Gonu, zgrai widm galopujących po burzowym niebie i zwiastujących nieszczęście. Częstym towarzyszem i przyjacielem Odyna był bóg trickster, Loki.
Dokonania Odyna
Odyn wraz z braćmi Wilim i We stworzył świat z ciała praolbrzyma Ymira. Wraz z Odyn stworzył parę pierwszych ludzi – Aska i Emblę. Wraz Honirem i Lothurem Odyn obdarzył ich tchnieniem, oddechem. Odyn obudził z martwych martwą wieszczkę (völvę), dzięki czemu poznał przyszłe losy świata. Dzięki podstępowi Odyn zdobył miód skaldów – źródło poezji i natchnienia zarówno dla bogów jak i dla ludzi.[1]
Samoofiara Odyna
W celu uzyskania wiedzy Odyn zostawił swoje oko w źródle Mimira przy jednym z korzeni drzewa świata Yggdrasill w Swartalfheim w krainie karłów. Według późniejszej wersji oko to służyło za czerpak, którym podlewane było drzewo świata Yggdrasill. Kiedy Mimir został zabity Odyn na powrót umieścił jego głowę w źródle, dzięki czemu ożyła ona a wraz z nią Mimir zachował mądrość. Wreszcie, w celu zdobycia wiedzy, w micie wyrażającej się w poznaniu run, Odyn sam siebie poświęcił w ofierze - przez dziewięć dni i nocy wisiał na drzewie świata Yggdrasill, które w tym micie pełniło funkcję drzewa poznania. Nic nie jadł i nic nie pił, sam też przebił się włócznią. Dzięki temu umarł i powrócił do świata żywych, zdobywając cenną wiedzę. Od tego czasu Odyn uchodzi wśród ludzi za dawcę run.
Odyna a Walhalla
Odyn jako pan Walhalli był zwierzchnikiem walkirie i panem poległych w bitwie wojowników, nie wszystkich jednak, lecz wodzów i bohaterów. Odyn mógł pozbawić walkirię jej statusu jeżeli złamała prawo. Taki los spotkał Brunhildę, która wbrew woli Odyna uratowała wojownika od przeznaczonej mu śmierci. Odyn, wraz z poległymi wojownikami, uczestniczył w uczcie w Walhalli. Sam miał pić tylko wino, mięsem z cudownie odradzającego się dzika Saehrimnira, dokarmiając swoje dwa wilki Frekiego (Żarłok) i Geriego (Łakomy). Stąd też wysyłał na zwiady swoje dwa kruki Huginna (Rozum) i Muninna (Pamięć). Połową poległych wojowników Odyn dzieli się z Freyą.
Dzięki wiedzy Odyn pokonał również słynącego z mądrości Wafthrudnire’a. Wieści ze świata dostarczały mu wysyłane w podróż dwa wspomniane już kruki Huginn (Myślący) i Muninn (Pamiętający).
Odyn a Ragnarök
Odyn zginie, pożarty przez swojego przeciwnika wilka Fenrira w dniu Ragnarök, końca świata.
- ↑ Zdobycie miodu skaldów - pojawiwszy się pod fałszywym imieniem uwiódł Gunnlödę, córkę olbrzyma Suttunga, obecnego właściciela owego miodu i namówił ją do pomocy w oszustwie. Późniejsza, rozszerzona wersja tej historii, mówi o tym, że Odyn najął się jako praobek u brata olbrzyma, Baugiego. Ów obiecał, że pomoże mu zdobyć ów miód za dobrze wykonaną pracę. Odyn uciekł wykonanym przez olbrzyma tunelem, zamieniwszy się w węża. Udało mu się uniknąć próby zabicia go przez olbrzyma. W tunelu w miodem czekała już uwiedziona Gunnlöda.
Literatura
- Sturlusson S., Edda Prozaiczna, Sandomierz 2007.
- Edda poetycka, BN, 1986.
- Słupecki L.P., Mitologia skandynawska w epoce Wikingów, Kraków 2003.
- Kleczkowska K., Kiedy człowiek zmienia się w zwierzę. O pochodzeniu likantropii, „Maska”, 2011, t.11, s. 85–101.
- Szrejter A., Mitologia germańska, Warszawa 1997.
- A. M. Kempiński, Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Sołtysiak A., Dziewiątka w kulturze Normanów, „Antropologia Religii”, 2003, t.3, s. 167–184.
- Mieletinski E., Poetyka mitu, Warszawa 1981.
- Turowska-Rawicz M., i Sypek R., Mitologie świata. Ludy skandynawskie, Warszawa 2007.
- Cotterell A., Słownik mitów świata, Katowice 1996.
(aut. Izabela Ozga)
