Yggdrasill (pojęcie)
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
YGGDRASILL – drzewo świata, przeznaczenia i poznania w mitologii nordyckiej.
Nazwa
Yggdrasill oznacza Wierzchowca Strasznego. Z czego Ygg, wskazujące na strasznego jest synonimem Odyna. Drugi człon nazwy, drasill to określenie wierzchowca, stąd można mówić o Yggdrasill jako Wierzchowcu Odyna. Yggdrasill pojawia się także alternatywną nazwą Mimamedi i oznacza Drzewo Mimiego czyli olbrzyma Mimira.
Wyobrażenie Yggdrasilla
Kosmiczne drzewo było jesionem i pełniło funkcję osi świata. Konary Yggdrasilla sięgały powyżej nieba. Korzenie w głębokie rejony kosmosu, dając początek trzem, bądź według innej tradycji przekazywanej przez Eddy, dziewięciu światom. W pierwszym przypadku były to kraina bogów, a konkretniej rodu Asów, zwana Asgardem i stanowiąca część Midgardu, kraina olbrzymów Jötunnheim oraz kraina umarłych, Niflheim. W drugim przypadku, do dziewięciu światów zaliczały się Asgard, kraina Wanów Wanaheim, królestwo elfów Alfheim, Midgard, leżące na obrzeżach świata krainy olbrzymów Muspellsheim (część Utgardu), Jötunnheimu (część Utgardu) i Hrimthursheim (część Utgardu), leżąca pod ziemią kraina karłów Swartalfheim oraz położony najgłębiej pod powierzchnią świata, Niflheim, kraina umarłych. Pierwotnie prawdopodobnie Asgard był częścią świata ludzi, Midgardu a dopiero późniejsza tradycja wyniosła go wyżej, na niebo. Asgard i Midgard, jako jeden kompleks, oddzielone były od świata poza, zwłaszcza krainy olbrzymów, granicami.
Z Yggdrasillem związane były zwierzęta. Na jego konarach miał zasiadać orzeł a na nim z kolei kogut o imieniu Widofnir i ognistym upierzeniu. Kiedy ten ostatni zapieje rozpoczenie się koniec świata, Ragnarök. Dainn, Dwalin, Dunari oraz Eikthymir, to imiona czterech jeleni ogryzających gałęzie i odpowiadających czterem stronom świata. W Asgardzie żyje również piąty jeleń, Dyrathror. Wzdłuż pnia poruszała się wiewiórka Ratatosk, pełniąca rolę mediatora pomiędzy światami. Przy źrodłe Urd, znajdującym się w Asgardzie, przy korzeniu Yggdrasill pływały dwa łabędzie.
U trzech korzeni Yggdrasilla znajdowały się trzy źródła. Jedno w Asgardzie, kolejne w świecie karłów Swartalfheimie i ostatnie w Niflheimie, krainie umarłych. Przy korzeniach Yggdrasilla gromadzili się na narady bogowie. Tutaj też u studni Urd zasiadały trzy wieszczki, boginie losu, olbrzymki Norny. One też podlewały drzewo, zapobiegając jego uschnięciu, rosą kapiącą z liści drzewa, do studni Urd. Źródło w krainie karłów Swartalfheim, było Źródłem Mądrości, źródłem Mimira. Później natomiast, po tym jak został zabity, Odyn umieścił tam jego głowę, która ożyła i Mimir mógł dalej pełnić swoją funkcję. W Niflheimie, krainie umarłych, znajdowało się źródło przez nikogo nie strzeżone, Hwergelmir.
Yggdrasill był więc wiecznie zielony. Woda spadająca z jego liści była źródłem dla całego świata. Krople rosy, które spadały do studni Urd, służyły Nornom do podlewania Yggdrasilla.
Głęboko pod ziemią, w Niflheimie, krainie umarłych, żył groźny wąż Nidhögg i wężowe potomostwo Grafwitnira – Goin, Moin, Grabak, Grafwöllund, Ofnir oraz Swafnir. Pierwszy nieustannie podgryzał korzeń Yggdrasilla. Ów jednak odrastał. W Ragnarök, dniu końca świata, Yggdrasill zachwieje się i upadnie.
Yggdrasill a Odyn
Na drzewie świata, u źródła mądrości, strzeżonego przez Mimira i znajdującego się w krainie karłów Swartalfheim, przez dziwięć nocy wisiał Odyn, który sam z siebie złożył samoofiarę w celu uzyskania mądrości, wiedzy dotyczącej run.
Odpowiedniki Yggdrasilla w innych światach
Odpowiednik Yggdrasilla, spełniającym podobną funkcję, jest w krainie umarłych, Niflheimie, drzewo Laerad.
Literatura
- Edda poetycka, BN, 1986.
- Sturlusson S., Edda Prozaiczna, Sandomierz 2007.
- Słupecki L.P., Mitologia skandynawska w epoce Wikingów, Kraków 2003.
- Sacha-Piekło M., Zaświaty i krainy mityczne, Kraków 1999.
- Szrejter A., Mitologia germańska, Warszawa 1997.
- A. M. Kempiński, Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Kempiński A.M., Ilustrowany leksykon mitologii wikingów, Poznań 2003.
- Sołtysiak A., Dziewiątka w kulturze Normanów, „Antropologia Religii”, 2003, t.3, s. 167–184.
- Mieletinski E., Poetyka mitu, Warszawa 1981.
- Turowska-Rawicz M., i Sypek R., Mitologie świata. Ludy skandynawskie, Warszawa 2007.
- Cotterell A., Słownik mitów świata, Katowice 1996.
(aut. Izabela Ozga)
