Hades (pojęcie)
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Nazwa
W starszej formie jego imię brzmiało Aides bądź Aidoneus. Zarówno miano Hades jak i Aides bądź Aidoneus bierze swój początek od awides i wskazuje na tego boga jako na niewidzialnego. Hadesa zwano także Plutonem, czyli Bogaczem.Niekiedy Hadesa identyfikowano z Zeusem. Był wtedy hipostazą ojca bogów, który nosił miano Zeusa Chthóniosa bądź Katachthóniosa, czyli Zeusa Podziemnego.
Rodowód
Hades należał do grona bogów olimpijskich. Był synem Kronosa oraz Gaji. Braćmi i siostrami Hadesa byli Zeus, Posejdon, Hestia, Demeter oraz Hera. Podobnie jak jego bracia i siostry, wszyscy za wyjątkiem Zeusa i w zależności od wersji niekiedy także Posejdona, Hades został połknięty a następnie zwrócony przez ojca Kronosa. Żoną Hadesa była Persefona. Małżeństwo ich pozostało bezdzietne. Hades pałał jednak uczuciem także do innych kobiet.
Wygląd i atrybuty
Hades był właścicielem hełmu niewidzialności. Miał swój złoty rydwan a w swoim królestwie zasiadał na tronie, z małżonką, Persefoną, u boku. W swoim pozytywnym aspekcie przedstawiany z łagodnym obliczem, z rogiem obfitości w jednym i narzędziami rolniczymi w drugim ręku.
Miejsce
Królestwem Hadesa był świat umarłych o tej samej nazwie.
Charakterystyka
Hades był bóstwem świata zmarłych, sprawującym nad nimi władzę, budzącym lęk, bóstwem o rzadko wymawialnym przez śmiertelników imieniu. Ponieważ nad jego imieniem ciążyło tabu zamiast tego używano przydomków. I tak zwany był mianem Plutona, czyli Bogacza, co nawiązywało do jego pozytywnego aspektu. Jako taki uważany był za dawcę bogactw, tego wszystkiego, co kryje się w ziemi a potem pojawia się bądź jest wydobywane na jej powierzchnię. Jako takiemu oddawali się pod jego opiekę rolnicy.
Hades brał udział w wojnie bogów z olbrzymami, tytanami, zwanej tytanomachią i z gigantami, zwanej gigantomachią. To wtedy otrzymał od cyklopów hełm niewidzialności, który pomagał mu w walce. Po zakończeniu wojny, kiedy trzej bracia, Zeus, Hades i Posejdon, na drodze losowania, podzielili między siebie władzę, Hadesowi przypadło mroczne królestwo podziemia.
Hades nikogo nie wypuszczał ze swojego królestwa, jeżeli ów raz tam się znalazł. Wyjątek zrobił dla Orfeusza, który prosił o zwrócenie żywym swojej ukochanej, Eurydyki. Hades zgodził się, oczarowany jego grą, ale postawił warunki. Podczas kiedy Eurydyka podążała za Orfeuszem, jemu samemu nie było wolno oglądać się za siebie. Złamał jednak zakaz i Eurydyka wróciła do królestwa umarłych.
Hades niekiedy użyczał swojego hełmu niewidzialności zarówno bogom jak i herosom, którym sprzyjał. I tak używała go Atena a także Perseusz. Ponoć boga zranił Herakles podczas walki z Pylijczykami o Pylos. Stali wtedy po przeciwnych stronach. Bóg bronił Pylos i Pylijczyków. Z wdzięczności Pylijczycy ustanowili potem miejsce jego kultu w Elis.
Za żonę wybrał sobie Persefonę. Uprowadził ją, kiedy bawiła się na łące. Bóg pojawił się na swoim złotym rydwanie z rozwartej szczeliny w ziemi. Uprowadził Persefonę za zgodą Zeusa. W końcu żal Demeter za córką i wcześniejsze jej poszukiwanie spowodowały, że posłaniec bogów, Hermes, pojawił się w królestwie umarłych na polecenie Zeusa. Miał on zabrać Persefonę z powrotem do matki, na ziemię do królestwa żywych. Nim jednak Persefona odjechała w złotym rydwanie męża ku żywym ów podał jej pestki granatu. Skosztowawszy tego owocu śmierci Persefona została na zawsze związana ze światem podziemnym. Zeus ustalił, że będzie odtąd spędzać trzy miesiące w Podziemiu a dziewięć miesięcy na ziemi. W zależności od podań liczba miesięcy bywa jednak różna. Prawdopodobnie porą zamierania przyrody była nie zima, lecz suche, jałowe lato a powrotu Persefony do matki, na ziemię, jesień. Często mity dzielą tez rok po połowie. I tak w czasie, kiedy Persefona wracała na ziemię ziemia rodziła owoce, natomiast kiedy wracała pod ziemią, do swojego męża w królestwie zmarłych, ziemia była wymarła i nie dawała plonów.
Kult
Bóg ten nie posiadał własnych miejsc kultu ze względu na lęk, jakim go otaczano. Odbierał jednak cześć od rolników pod imieniem Plutona, jako dawca bogactw, które rodzi ziemia. Według mitów miał jednak jedną świątynię. Znajdowała się ona we wspomnianym już Elis, postawiona przez Pylijczyków, według mitu wdzięcznych za obronę Pylos przed Heraklesem.
Literatura
- Graves R., Mity greckie, Kraków 2009.
- Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
- Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
- Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
- Kerényi, K., Mitologia greków, Warszawa 2002.
- Pietrzykowski M., Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1983.
(aut. Izabela Ozga)
