Hera
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
HERA — w mitologii greckiej najwyższa bogini Olimpu, bogini małżeństw, płodności i porodów, patronka kobiet, w mitologii rzymskiej jej odpowiednikiem była Junona.
Nazwa
Według jednej z interpretacji jej imię pochodzi od greckiego słowa heros, które w rodzaju żeńskim wskazuje na Herę jako na Władczynię. Jako bogini występująca w trzech aspektach nosiła kolejno przydomki — Pais, czyli Dziewczyny, Telei czyli Dojrzałej oraz Chery czyli Wdowy. Herę zwano także Krowiooką.
Rodowód
Hera to bóstwo o starym rodowodzie, który sięga czasów mykeńskich.
Ojcem Hery był Kronos a matką Gaja. Braćmi i siostrami Hery byli Zeus, Hades, Hestia, Demeter oraz Posejdon. Hera została, podobnie jak reszta rodzeństwa, poza Zeusem i według niektórych wersji Posejdonem, połknięta przez ojca Kronosa po czym, dzięki podstępowi Zeusa i Metydy zwrócona. Hera była trzecią i ostatnią żoną Zeusa. Z jej związku z ojcem bogów przyszli na świat Ares, Ejlejtya, Hebe. Jeżeli chodzi o ostatniego syna Hery, Hefajstosa, to miała go począć sama z siebie, w odpowiedzi na zrodzenie przez Zeusa Ateny, a więc bez udziału męża. Według niektórych wersji to Hera zrodziła Tyfona.
Miejsce
Wychowywała się w pałacu Okeanosa i Tetydy. Później, po zwycięstwie Zeusa i obaleniu Kronosa, zamieszkała na Olimpie. Jej ślub odbył się w ogrodzie Hesperyd bądź na górze Ida we Frygii. Miejscem z nią związanym był także ogród Hesperyd i Argos. W pobliżu tego ostatniego, w źródle Kanatos miała Hera, poprzez kąpiel, odnawiać swoje dziewictwo.
Wygląd i atrybuty
Przedstawiana w długiej szacie z królewskim diademem i berłem, bądź w ślubnym welonie. Hera miała być piękna a jej oczy określano jako krowie. Jej zwierzętami były krowa oraz paw. Z roślin i kwiatów przypisywano Herze lilię i owoc granatu. Ponadto własnością Hery były jabłka Hesperyd rosnące w ogrodzie o tej samej nazwie.
Charakterystyka
Hera miała połączyć się z Zeusem pod niewiedzą rodziców. Miało to miejsce jeszcze w czasach Kronosa, ale po uwolnieniu dzieci z jego brzucha. Według jednej z wersji bóg posiadał wtedy boginię przybrawszy najpierw postać kukułki a potem dopiero właściwą. Podczas wojny bogów z olbrzymami, tytanami, zwanej tytanomachią, Hera przebywała z daleka, pod opieką Okeanosa oraz Tetydy. Brała już natomiast udział w wojnie bogów z olbrzymami, gigantami, zwanej gigantomachią. Wtedy to boginię chciał zgwałcić Profyrion, ale Zeus zabił go piorunem. Taki sam cel miał Iksjon, lecz udaremnił go znów Zeus, w miejsce małżonki, tworząc jej iluzję w postaci chmury.
Małżeństwo Hery i Zeusa odbyło się bądź to w ogrodzie Hesperyd bądź na górze Ida we Frygii. W Grecji istnieje jednak wiele miejsc, gdzie miało się to odbyć. Jako prezent ślubny otrzymała Hera jabłka Hesperyd, których strzegły Hesperydy i, na rozkaz Hery, także smok.
Hera była boginią gniewną, mściwą i zazdrosną. Jako bogini małżeństw, a w szczególności wierności małżeńskiej, nad którą sprawowała pieczę, sprzeciwiła się wszystkim miłostkom swojego męża, Zeusa. Kochanki ojca bogów i ich dzieci dotykał gniew Hery. Hera prześladowała między innymi Io, Semele, Leto, Kallisto. Io, którą Zeus przemienił w jałówkę, Hera zażądała jako ofiary. Bogini kazała strzec przemienionej Io Argosowi. Miało to miejsce w przyświątynnym, mykeńskim gaju. Io została przywiązana do drzewa. Po tym jak Argos został zabity przez Hermesa Hera umieściła jego oczy na ogonie pawia. Leto bogini ścigała przez całą ziemię a później zabroniła Ejlejtyji, bogini porodów, udzielić pomocy w porodzie. Semele namówiła Hera do tego, by nakłoniła swojego kochanka, Zeusa do objawienia się w swojej prawdziwej boskiej postaci, by potwierdzić prawdomówność swych słów. Ujrzawszy boga w kształcie piorunów Semele spłonęła. Hera ścigała potem jej syna, Dionizosa. Kallisto, przemienioną w niedźwiedzia, zabiła co prawda Artemida, ale nie bez namowy Hery. Szczególny gniew Hery odczuł na sobie syn Alkmeny i Zeusa, Herakles. Na tego ostatniego zesłała między innymi burzę. Za to ukarał ją Zeus, przywiązawszy kajdanami do skał Olimpu, tak, że wisiała w powietrzu, nogi dodatkowo ojciec bogów obciążył Herze ciężkimi kajdanami. Za matką wstawił się Hefajstos, za co został strącony przez Zeusa z Olimpu. Z Heraklesem bogini pogodziła się dopiero po jego wstąpieniu w szeregi bogów.
Bogini zemściła się również na Parysie, stając po stronie Greków nie Trojan z tego powodu iż Parys, podczas swojego sądu, przyznał jabłko dla najpiękniejszej, nie jej, lecz Afrodycie. Z wojną trojańską wiąże się jeszcze jeden epizod. To wtedy Hera, pożywszy przepaskę, wzbudzającą u mężczyzn pożądanie, udała się na górę Ida we Frygii i skorzystawszy z pomocy boga snu, Hypnosa, uwiodła męża, którego następnie zmorzył sen. Był to podstęp Hery, który dał czas Posejdonowi na wsparcie Greków. Wreszcie Hera ukarała ślepotą wieszczka Terezjasza, po tym jak w sporze między nią a Zeusem, o to kto odczuwa w miłości większą rozkosz, kobieta czy mężczyzna, opowiedział się po stronie Zeusa. Małżeństwo poprosiło wieszczka o radę jako osobę, która zaznała życia oboja płci. Terezjasz, rozstrzygając spór na korzyść Zeusa, oświadczył, że z jego doświadczeń wynika, że kobiety z pożycia czerpią dziesięciokrotnie większą przyjemność.
Hera, wraz z Ateną oraz Posejdonem zawiązała spisek przeciwko Zeusowi, obalając go. Po tym jak Zeusa uwolnił olbrzym Briareus ojciec bogów ukarał Herę, przywiązując ją za nadgarstki do skał Olimpu. Według niektórych wersji, to wtedy za boginią wstawił się Hefajstos i został strącony przez Zeusa z Olimpu. W końcu Zeus uwolnił Herę, kiedy ta obiecała, że nie będzie więcej knuć przeciwko niemu. Bogini przysięgała jednak bez przekonania.
Bogini wspierała Argonautów. Była patronką ich okrętu, Argos. Pomogła przepłynąć między Skyllą a Charybdą.
Poproszona przez swoją kapłankę na wyspie Argos o udzielenie najwyższego szczęścia dla jej synów Kleobisa i Bitona, po tym jak zastąpili zwierzęta pociągowe, których zabrakło i dowieźli matkę na czas do świątyni, Hera zesłała na obu spokojną śmierć. Było to, zdaniem Hery, najwyższe szczęście.
Kult
Pod opiekę Hery oddawały się kobiety, młode małżeństwa. Miała swoje szczególne miejsca kultu zwłaszcza w Olimpii, na wyspie Samos i na Argos.
Literatura
- Graves R., Mity greckie, Kraków 2009.
- Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
- Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
- Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
- Kerényi, K., Mitologia greków", Warszawa 2002.
- Pietrzykowski M., "Mitologia starożytnej Grecji", Warszawa 1983.
(aut. Izabela Ozga)
