Elf
Z encyklopediafantastyki.pl
(Różnice między wersjami)
(→Aelf i sidhe – elfy w mitologii celtyckiej) |
|||
| (Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Leksykon | {{Leksykon | ||
|typ=fiction | |typ=fiction | ||
| − | }} | + | }}__BEZSPISU__<categorytree mode=all style="float:right; clear:right; margin-left:1ex; border:1px solid gray; padding:0.7ex; background-color:white">Elf (Bibliografia)</categorytree>'''ELF''' - postać z mitologii nordyckiej. |
| − | + | ||
| − | == | + | |
| − | + | ||
| − | + | W mitologii nordyckiej elfy nazywane były ''álfar''. Dysponowały mocą magiczną, ponadprzeciętną urodą, były też rasą stojącą wyżej niż ludzie. Álfar utożsamiane bywały z Wanirami (Vanirami), nordyckimi bogami natury, płodności i wegetacji ze względu na to, że słowo ''álfr'', czyli ''álfar'' w liczbie pojedynczej uważane bywa czasem za synonim słowa ''vanir''. | |
| − | + | ||
| − | + | Obok [[olbrzym | olbrzymów]], bogów [[Asowie | Asów]] i [[Wanowie | Wanów]], [[karzeł | karłów]] i ludzi byli jedną z sześciu ras zamieszkujących światy, skupione wokół drzewa świata, [[Yggdrasill (pojęcie) | Yggdrasilla]]. Jedną z pięciu, jeżeli [[troll | trolle]] utożsamiać z [[olbrzym | olbrzymami]]. Spośród wszystkich istot powołanych do życia przez nordyckich bogów elfy powstały po karłach, by zająć w hierarchii miejsce wyższe niż ludzie, bliskie bogom. Według tradycji przekazanej przez Snorriego Sturlusona w ''Eddzie Prozaicznej'' dzieliły się na elfy świetlane (Liosálfar) i elfy ciemne (Döckálfar). Trzy z [[karzeł | karłów]] noszą imiona, który, ze względu na człon ''alf'', pozwala je także identyfikować z elfami ciemnymi (Döckálfar) - Alf, Gandalf, Windalf. | |
| − | + | ||
| − | + | Według ''Eddy Poetyckiej'' zamieszkiwały królestwo Alfheimu (Sadybę Elfów), znajdujące się w niebie. Zgodnie z tradycją ''Eddy Prozaicznej'' elfom świetlanym zostało przydzielone królestwo Alfheim, natomiast elfy czarne miały dzielić podziemną krainę Swartalfheim wraz z karłami. Zarówno elfy czarne jak i elfy świetlane cieszyły się nadprzyrodzoną pięknością, którą przyrównywana była do boskiej. Z kolei wzrost miały mieć całkiem ludzki. | |
| + | |||
| + | Niosły dobrobyt i urodzaj. Panem Alfheimu był [[Frey]], bóg z rodu [[Wanowie | Wanów]]. Elfy miał nauczyć sztuki run Dain, w ''Eddzie Poetyckiej'' wymieniany pośród [[karzeł | karłów]]. Elfy posługiwały się odmiennym językiem niż inne rasy. W ''Edda Poetyckiej'' odnaleźć można następujące określenia jakich używała ta rasa: | ||
| + | |||
| + | *Niebo - Piękny Dom | ||
| + | *Ziemia - Zieleniejąca | ||
| + | *Księżyc - Licznik Lat | ||
| + | *Słońce - Piękne Koło | ||
| + | *Chmury - Moc Powietrza | ||
| + | *Wiatr - Ten, co z hukiem pędzi | ||
| + | *Cisza - Uśpienie Dnia | ||
| + | *Morze - Ciemnia Wód | ||
| + | *Ogień - Pożar | ||
| + | *Las - Piękność Konarów | ||
| + | *Noc - Snu Rozkosz | ||
| + | *Siew - Kiełek | ||
==Elfy w wierzeniach chrześcijańskich== | ==Elfy w wierzeniach chrześcijańskich== | ||
Wierzenia chrześcijańskie przynoszą wyraźny podział na dobro i zło elfom znanym z mitologii nordyckiej, dodatkowo po raz pierwszy obdarzając elfy czarne dosłownie „odrażającym” wyglądem. To wtedy álfar nabiera negatywnych konotacji i bywa utożsamiany z najróżniejszymi istotami od szatana (Anglia) po koszmar (Niemcy, Anglia). Wyobrażenia tego ostatnio wiążą się ze średniowiecznymi przesądami o elfach zsyłających koszmary. Miały to robić poprzez siadanie na piersi śpiącej osoby. W wierzeniach ludowych stały się domowymi duszkami, odpowiedzialnymi za takie katastrofy jak stłuczone garnki, tworzenie kołtunów czy nieszczęśliwy wypadek – drobne sprawy na które nie znajdowano racjonalnego wytłumaczenia. Przypisywano im także kradzież była oraz dzieci. | Wierzenia chrześcijańskie przynoszą wyraźny podział na dobro i zło elfom znanym z mitologii nordyckiej, dodatkowo po raz pierwszy obdarzając elfy czarne dosłownie „odrażającym” wyglądem. To wtedy álfar nabiera negatywnych konotacji i bywa utożsamiany z najróżniejszymi istotami od szatana (Anglia) po koszmar (Niemcy, Anglia). Wyobrażenia tego ostatnio wiążą się ze średniowiecznymi przesądami o elfach zsyłających koszmary. Miały to robić poprzez siadanie na piersi śpiącej osoby. W wierzeniach ludowych stały się domowymi duszkami, odpowiedzialnymi za takie katastrofy jak stłuczone garnki, tworzenie kołtunów czy nieszczęśliwy wypadek – drobne sprawy na które nie znajdowano racjonalnego wytłumaczenia. Przypisywano im także kradzież była oraz dzieci. | ||
| − | ==Elfy | + | ==Elfy a [[sídhe]] i [[Tuatha Dé Danann]]== |
| − | + | Późniejsze źródła łączą elfy z celtyckimi [[sídhe]], a więc i [[Tuatha Dé Danann]] oraz z [[wróżka | wróżkami]]. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
==Literatura== | ==Literatura== | ||
| − | + | *''Edda poetycka'', BN, Warszawa 1986. | |
| − | + | *Sturlusson S., ''Edda Prozaiczna'', Sandomierz 2007. | |
| − | + | *Słupecki L.P., ''Mitologia skandynawska w epoce Wikingów'', Kraków 2003. | |
| − | + | * W. Górczyk, ''Elfy – Istoty fantastyczne w mitologii nordyckiej'', Lublin 2009. | |
| − | + | *W. Kopaliński, ''Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego'' [CD-ROM]. | |
| − | + | *A. Sapkowski, ''Rękopis znaleziony w smoczej jaskini'', Warszawa 2001. | |
| − | + | *J.L. Borges, ''Zoologia fantastyczna'', Warszawa 1983. | |
| − | + | *D. Colbert, ''Magiczny świat Władcy Pierścieni. Mity, legendy i fakty, leżące u podstawy arcydzieła'', Warszawa 2003. | |
| + | *M. Turowska-Rawicz, R. Sypek, ''Mitologie świata. Ludy skandynawskie'', Warszawa 2007. | ||
| + | *A. Szrejter, ''Mitologia germańska'', Warszawa 1997. | ||
| + | *K. Haka-Makowiecka, M. Makowiecka, M. Węgrzecka, ''Leksykon fantastyki. Postacie, miejsca, rekwizyty, zjawiska'', Warszawa 2009. | ||
| + | |||
| + | (aut. [[Izabela Ozga]]) | ||
| − | + | [[Kategoria: Bestiariusz]] [[Kategoria: Mitologia Celtów]] [[Kategoria: Mitologia Skandynawów]] | |
Aktualna wersja na dzień 21:38, 16 lut 2014
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
ELF - postać z mitologii nordyckiej.
W mitologii nordyckiej elfy nazywane były álfar. Dysponowały mocą magiczną, ponadprzeciętną urodą, były też rasą stojącą wyżej niż ludzie. Álfar utożsamiane bywały z Wanirami (Vanirami), nordyckimi bogami natury, płodności i wegetacji ze względu na to, że słowo álfr, czyli álfar w liczbie pojedynczej uważane bywa czasem za synonim słowa vanir.
Obok olbrzymów, bogów Asów i Wanów, karłów i ludzi byli jedną z sześciu ras zamieszkujących światy, skupione wokół drzewa świata, Yggdrasilla. Jedną z pięciu, jeżeli trolle utożsamiać z olbrzymami. Spośród wszystkich istot powołanych do życia przez nordyckich bogów elfy powstały po karłach, by zająć w hierarchii miejsce wyższe niż ludzie, bliskie bogom. Według tradycji przekazanej przez Snorriego Sturlusona w Eddzie Prozaicznej dzieliły się na elfy świetlane (Liosálfar) i elfy ciemne (Döckálfar). Trzy z karłów noszą imiona, który, ze względu na człon alf, pozwala je także identyfikować z elfami ciemnymi (Döckálfar) - Alf, Gandalf, Windalf.
Według Eddy Poetyckiej zamieszkiwały królestwo Alfheimu (Sadybę Elfów), znajdujące się w niebie. Zgodnie z tradycją Eddy Prozaicznej elfom świetlanym zostało przydzielone królestwo Alfheim, natomiast elfy czarne miały dzielić podziemną krainę Swartalfheim wraz z karłami. Zarówno elfy czarne jak i elfy świetlane cieszyły się nadprzyrodzoną pięknością, którą przyrównywana była do boskiej. Z kolei wzrost miały mieć całkiem ludzki.
Niosły dobrobyt i urodzaj. Panem Alfheimu był Frey, bóg z rodu Wanów. Elfy miał nauczyć sztuki run Dain, w Eddzie Poetyckiej wymieniany pośród karłów. Elfy posługiwały się odmiennym językiem niż inne rasy. W Edda Poetyckiej odnaleźć można następujące określenia jakich używała ta rasa:
- Niebo - Piękny Dom
- Ziemia - Zieleniejąca
- Księżyc - Licznik Lat
- Słońce - Piękne Koło
- Chmury - Moc Powietrza
- Wiatr - Ten, co z hukiem pędzi
- Cisza - Uśpienie Dnia
- Morze - Ciemnia Wód
- Ogień - Pożar
- Las - Piękność Konarów
- Noc - Snu Rozkosz
- Siew - Kiełek
Elfy w wierzeniach chrześcijańskich
Wierzenia chrześcijańskie przynoszą wyraźny podział na dobro i zło elfom znanym z mitologii nordyckiej, dodatkowo po raz pierwszy obdarzając elfy czarne dosłownie „odrażającym” wyglądem. To wtedy álfar nabiera negatywnych konotacji i bywa utożsamiany z najróżniejszymi istotami od szatana (Anglia) po koszmar (Niemcy, Anglia). Wyobrażenia tego ostatnio wiążą się ze średniowiecznymi przesądami o elfach zsyłających koszmary. Miały to robić poprzez siadanie na piersi śpiącej osoby. W wierzeniach ludowych stały się domowymi duszkami, odpowiedzialnymi za takie katastrofy jak stłuczone garnki, tworzenie kołtunów czy nieszczęśliwy wypadek – drobne sprawy na które nie znajdowano racjonalnego wytłumaczenia. Przypisywano im także kradzież była oraz dzieci.
Elfy a sídhe i Tuatha Dé Danann
Późniejsze źródła łączą elfy z celtyckimi sídhe, a więc i Tuatha Dé Danann oraz z wróżkami.
Literatura
- Edda poetycka, BN, Warszawa 1986.
- Sturlusson S., Edda Prozaiczna, Sandomierz 2007.
- Słupecki L.P., Mitologia skandynawska w epoce Wikingów, Kraków 2003.
- W. Górczyk, Elfy – Istoty fantastyczne w mitologii nordyckiej, Lublin 2009.
- W. Kopaliński, Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego [CD-ROM].
- A. Sapkowski, Rękopis znaleziony w smoczej jaskini, Warszawa 2001.
- J.L. Borges, Zoologia fantastyczna, Warszawa 1983.
- D. Colbert, Magiczny świat Władcy Pierścieni. Mity, legendy i fakty, leżące u podstawy arcydzieła, Warszawa 2003.
- M. Turowska-Rawicz, R. Sypek, Mitologie świata. Ludy skandynawskie, Warszawa 2007.
- A. Szrejter, Mitologia germańska, Warszawa 1997.
- K. Haka-Makowiecka, M. Makowiecka, M. Węgrzecka, Leksykon fantastyki. Postacie, miejsca, rekwizyty, zjawiska, Warszawa 2009.
(aut. Izabela Ozga)
